Środa Śląska, kościół św. Andrzeja

Szczegóły: | Odsłony: 2524

Lokalizacja: Środa Śląska, ul. Kolejowa 2 (51.164447, 16.591970)
Budowa: XII - XIV w.
Styl: romanizm, gotyk, neogotyk

HISTORIA. Na przełomie XII i XIII w. zbudowany został późnoromański kościół św. Andrzeja o układzie trójnawowej bazyliki. Mimo licznych przekształceń fragmenty murów tego kościoła przetrwały do dzisiaj. W XIV w. rozpoczęto przebudowę kościoła. Ostatecznie zrealizowano tylko gotyckie prezbiterium, które wzniesiono w latach 1378-83. Zostało ono nakryte sklepieniami przez Mistrza Clausa Parlirera. W XVI w. kościół został przejęty przez protestantów. W ręce katolików powrócił w czasie wojny 30-letniej, która przyniosła też duże zniszczenia w mieście. Następnie w 1670 r. kościół został gruntownie przebudowany. W latach 1827-28 dostawiono neogotycką fasadę zachodnią.

ARCHITEKTURA. Kościół św. Andrzeja złożony jest z trójnawowego, sześcioprzęsłowego korpusu bazylikowego z wydłużonym, czteroprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie. Korpusu od zachodu poprzedza fasada, zaś od północy i południa dostawione są symetryczne przedsionki. Przy prezbiterium od północy znajduje się zakrystia a od południa kaplica. Nawa główna nakryta jest dachem dwuspadowym, nawy boczne nakrywają dach jednospadowe. Zachowała się romańska południowa ściana nawy głównej z fryzem arkadkowym. Ściany nawy głównej przeprute są półkoliście zamkniętymi oknami, w barokowych obramieniach. Analogiczne okna oświetlają nawy boczne, które są też opięte uskokowymi przyporami. Fasada frontowa jest neogotycka, dwukondygnacjowa, zwieńczona trójkątnym szczytem. Jej ściany rozczłonkowane są ostrołukowymi oknami i blendami o takim wykroju. Prezbiterium znacznie wyższe od nawy głównej, nakryte jest stromym dachem dwuspadowym. Jego ściany opięte są uskokowymi przyporami i przeprute od wschodu i południa ostrołukowymi oknami, trójdzielnymi z maswerkami. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem sieciowym, nawa główna stropem płaskim a nawy boczne nakrywają sklepienia krzyżowe.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Sklepienia wewnątrz zdobi barokowa polichromia z 1727 r. Zachowały się też trzy barokowe ołtarze z początku XVIII w. i ambona z 1677 r.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Strona internetowa: http://swietyandrzej-srodaslaska.pl/ (dostęp 02.09.2016)