Jelenia Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Szczegóły: | Odsłony: 1362

Jelenia Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Lokalizacja: Jelenia Góra, ul. 1 Maja (50.904177, 15.744418)
Budowa: 1709-1718
Architekt: Karl Martin Frantz
Styl: późny barok

HISTORIA. Podpisanie w 1706 r. układu w Altranstadt pomiędzy Szwecją a Austrią poprawił znacznie sytuację protestantów na Śląsku. Ewangelicy odzyskali część utraconych kościołów i uzyskali zgodę na budowę kolejnych sześciu, które nazywane były odtąd kościołami Łaski. Najpiękniejszy z tych kościołów został zbudowany w Jeleniej Górze w latach 1709-1718. Autorem projektu był Karl Martin Frantz, który wzorował się na kościele św. Katarzyny w Sztokholmie. W 1806 r. na skutek pożaru zniszczeniu uległy dachy świątyni. W 1957 r. kościół stał się świątynią garnizonową Wojska Polskiego.

ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół zbudowany jest na planie krzyża greckiego z wydłużonym wschodnim przęsłem na pomieszczenie ołtarza głównego. W narożnikach ramion krzyża znajdują się wieżyczki mieszczące klatki schodowe. Długość nawy głównej wynosi 74 metry a nawy poprzecznej 47 metrów. Wszystkie nawy są szerokie na 14 metrów. Centralną część kościoła nakrywa kopuła z podwójną latarnią wsparta na czworobocznym tamburze. Ramiona transeptu nakryte są dachami łamanymi. Narożne wieżyczki są do połowy wysokości kwadratowe i przechodzące w ośmiobok. Elewacje zewnętrzne kościoła opięte są pilastrami i lizenami a ściany przeprute wydłużonymi oknami zamkniętymi półkoliście. Wewnątrz spłaszczona kopuła wsparta jest na czerech potężnych filarach. Ramiona transeptu nakrywają sklepienia kolebkowe. Przy ścianach ustawione są dwie kondygnacje drewnianych empor wpartych na marmoryzowanych kolumnach ze złoconymi kapitelami. Parapety empor pokryte są dekoracją malarską o tematyce zaczerpniętej ze Starego i Nowego Testamentu.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA pochodzi przeważnie z 1 połowy XVIII w. i jest utrzymany w stylu późnego baroku. Polichromię prezbiterium i nawy głównej wykonał w latach 1749-51 Felix Anton Scheffler z Monachium. Malarz przedstawił m.in. sceny Trójcy Świętej w glorii, Wniebowzięcia i Zmartwychwstania. Iluzjonistyczną dekorację nawy poprzecznej i czaszy kopuły wykonał w latach 1734-35 Johann Franz Hoffmann z Głogowa. W prezbiterium ustawiony jest ołtarz główny wykonany w 1733 r., który posiada bogatą dekorację rzeźbiarską. W ołtarzu umieszczony jest obraz Modlitwa Chrystusa w ogrodzie Getsemani, namalowany w 1859 r. przez Ottona Mengelberga. Ołtarz główny stanowi architektoniczną całość z prospektem organowym, wykonanym wraz z organami w latach 1724-29. Bogata dekoracja rzeźbiarska prospektu jest dziełem Jana Jerzego Urbańskiego zaś twórcą wspaniałych organów jest berliński organmistrz Johann Michael Röder. Ustawiona w nawie ambona została wykonana w 1717 r. przez Franza Ferdinanda Becherta. Korpus ambony podtrzymywany jest przez troje aniołów. Ambonę wieńczy baldachim ozdobiony figurami apostołów, puttami oraz gołębicą Ducha Świętego. Cennym zabytkiem jest też chrzcielnica wykonana w latach 1717-18.

Rzut poziomy za: Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek

LITERATURA

Oszczanowski P., Kościół garnizonowy WP Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze, Wrocław 2005
Skała C., Dolny Śląsk. Przewodnik samochodowy.
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, oprac. zb., Arkady 2016

Jelenia Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego