Lwów, katedra ormiańska Wniebowzięcia NMP

Szczegóły: | Odsłony: 2694

Lwów, katedra ormiańska Wniebowzięcia NMP

Lokalizacja: Lwów, ul. Ormiańska 7 (49° 50′ 36″ N, 24° 1′ 51″ E)
Budowa: 1356-1363
Architekci: Dorchi, Piotr Krassowski
Styl: wschodnio-ormiański, manieryzm

HISTORIA. Pierwsza cerkiew ormiańska na miejscu obecnej katedry istniała już zapewne w końcu XII w. Była to świątynia drewniana, która uległa zniszczeniu w 1353 r. podczas najazdu Litwinów. W latach 1356-63 włoski budowniczy Dorchi, pochodzący z Kaffy, genueńskiej koloni na Krymie, wzniósł murowaną trójnawową bazylikę z transeptem na planie krzyża greckiego. Świątynia była pomyślana jako przyszła katedra ormiańska i już w 1364 r. został przy niej osadzony pierwszy biskup. Około 1437 r. po obu stronach naw bocznych zbudowano krużganki arkadowe. W latach 1570-71 zbudowana została dzwonnica według projektu architekta Piotra Krassowskiego, na miejscu starszej zniszczonej w pożarze Lwowa w 1527 r. Pod koniec XVI w. dobudowano zakrystię. W 1630 r. od zachodu dostawiono długą nawę i katedra uzyskała plan kościoła łacińskiego. Po pożarze z 1712 r. przeprowadzono gruntowny remont, w czasie którego podwyższono sklepienia nawy głównej. Od 1908 r. z przerwami prowadzone były dalsze prace związane z rozbudową świątyni i wprowadzeniem nowego wystroju wnętrza. W 1945 r. władze ZSRR zlikwidowały Kościół Ormiańskokatolicki. Sama katedra została zamknięta w 1946 r. i zamieniona na magazyn Lwowskiej Galerii Obrazów. Po latach starań w 2000 r. katedra została przekazana Apostolskiemu Kościołowi Ormiańskiemu, którego wierni wywodzą się z Ormian przybyłych do Lwowa juz po II wojnie światowej.

ARCHITEKTURA. Katedra złożona jest z prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą, transeptu i nawy, przynajmniej dwukrotnie przedłużanej. W narożnikach między prezbiterium a ramionami transeptu dostawione są kaplice, zamknięte półkolistymi apsydami. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła, wsparta na dwunastobocznym tamburze. Od południa do najstarszej części nawy przylega arkadowy krużganek a od północy dwie zakrystie, powstałe w wyniku zamurowania krużganków. Zachodnia cześć nawy jest wyższa od części wschodniej i posiada formę prostokątnej hali, do której od północy i zachodu przylegają kaplice. Prezbiterium, transept i nawę główną katedry nakrywają dachy dwuspadowe. Nad zakrystiami i krużgankami dachy jednospadowe. Elewacje apsyd pokryte są na zewnątrz arkadami wspartymi na kolumnach. Wnętrza starszej części katedry otwarte są ostrołukowymi arkadami. Nowszą część nawy głównej nakrywa drewniany strop kasetonowy.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE. Wnętrze świątyni zdobi interesująca polichromia figuralna i ornamentalna, wykonana przez warszawskiego malarza Jana Henryka Rosena w latach 1925-29. W apsydzie prezbiterium znajduje się scena Ustanowienia Najświętszego Sakramentu, w transepcie Ukrzyżowanie i Hołd pasterzy. W nawie głównej malarz przedstawił m.in. sceny z życia św. Jana Chrzciciela i Matki Bożej. Wnętrze kopuły zdobi mozaika zaprojektowana przez Józefa Mehoffera i wykonana w latach 1912-13 przez firmę z Murano koło Wenecji. Przedstawia ona Trójcę Świętą, zaś na pendentywach personifikacje cnót. Ołtarz główny i ołtarze boczne oraz ambona pochodzą z 1931 r. W ołtarzach bocznych umieszczone są XVI-XVII wieczne obrazy Matki Bożej Kamienieckiej i św. Grzegorza. Z zachowanych zabytków sztuki sepulkralnej wyróżnia się płyta nagrobna patriarchy eczmiadzyńskiego Stefana V Salmasteci, zmarłego we Lwowie w 1551 roku.

LITERATURA

Lwów. Ilustrowany przewodnik, wyd. „VIA NOVA”, Wrocław 2001
Osip-Pokrywka M., Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich, Warszawa 2014
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, t. IV, Lwów, Pruszków 2008

Lwów, katedra ormiańska Wniebowzięcia NMP