kujawsko-pomorskie

Lokalizacja: Strzelno, pl. św. Wojciecha 1 (52.630240, 18.179628)
Budowa: 1. ćwierć XIII w.
Styl: romanizm

HISTORIA. Rotunda św. Prokopa (pierwotnie pod wezwaniem Świętego. Krzyża) zbudowana została między rokiem 1193 a 1216, a więc równocześnie z budową sąsiedniego kościoła klasztornego dla norbertanek. Fundatorem rotundy był zapewne kasztelan kruszwicki Krystyn, syn Piotra Wszeborowica, który to był inicjatorem sprowadzenia norbertanek do Strzelna. Rotunda pełniła funkcję świątyni parafialnej dla okolicznych mieszkańców. Pomyślana była też jako kaplica fundatora, na co wskazuje otwór wejściowy powyżej emporowej kondygnacji wieży, który mógł być przejściem do stojącego w sąsiedztwie drewnianego dworu. W czasie późnogotyckiej przebudowy w końcu XV w. lub na początku XVI w. nadbudowana została górna część wieży i wymurowana w cegle. dalsze zmiany nastąpiły w XVIII i XIX w., wtedy to  m.in. rozebrano południowe apsydy. Konserwacje przeprowadzone w 1892 r. a zwłaszcza ta z lat 1949-53 nadały świątyni dzisiejszy wygląd.

ARCHITEKTURA. Romańska rotunda został wzniesiona z ciosanych głazów eratycznych. Budowla zachowała swój pierwotny układ przestrzenny, złożona jest z kwadratowego prezbiterium i nawy zbudowanej na planie koła do której od zachodu przylega podkowiasta wieża a od północy dwie małe apsydy. Wewnątrz zachowały się pierwotne sklepienia nawy, kopułowe na żebrach oraz w prezbiterium na skrzyżowanych gurtach. Oryginalne są też dwa otwory okienne w nawie od strony południowej a także okna boczne w prezbiterium. Zrekonstruowana została empora zachodnia w formie biforium oraz okno wschodnie prezbiterium. W północną ścianę prezbiterium wprawiona jest kopia tympanonu fundacyjnego, zniszczonego w czasie działań wojennych w 1945 r. W centralnej części tympanonu przedstawiony jest tronujący Chrystus, z postacią fundatora Krystyna ofiarowującego model rotundy po lewej i kobietą trzymającą księgę po prawej.

LITERATURA

Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009
Świechowski Z., Sztuka polska, t.I, Romanizm, wyd. Arkady 2006
Strona internetowa: http://www.trojcastrzelno.za.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł