Litwa
Kowno, kościół św. Franciszka Ksawerego, jezuitów
Marek SztorcLokalizacja: Kowno, Rotušės a. 8, (54.896067, 23.886039)
Budowa: 1666 - 1725
Styl: późny barok
Wycieczki przybywające z Polski do Kowna zwykle podchodzą pod budynki kolegium jezuitów. Jednak większe zainteresowanie od kościoła wzbudza tablica pamiątkowa poświęcona Adamowi Mickiewiczowi. Wielki polski poeta był w latach 1819-23 nauczycielem gimnazjum działającym w budynku po zlikwidowanym kolegium jezuitów.
HISTORIA. Jezuici przybyli do Kowna w 1642 r. i początkowo zbudowali drewnianą kaplicę. Obecny kościół został zbudowany w latach 1666-1725. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. kościół przekazano franciszkanom a w 1823 r. został zamknięty i następnie zamieniony na cerkiew prawosławną. W 1924 r. jezuici odzyskali kościół i zabudowania kolegium. Po II wojnie światowej władze sowieckie zamieniły kościółka magazyn a potem na salę gimnastyczną. W 1990 władze niepodległej Litwy zwróciły jezuitom ich własność a w 1992 r. kościół został ponownie poświęcony.
ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół złożony z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu bazylikowego i jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego półkoliście. Od frontu kościół poprzedza trójdzielna dwuwieżowa fasada podzielona pilastrami i gzymsami. W dolnej kondygnacji mieszczą się trzy portale wejściowe, z których środkowy największy nakryty jest przerwanym naczółkiem. W górnej kondygnacji na osi duże okno zamknięte łukiem odcinkowym. Fasadę wieńczy smukły trójkątny szczyt wypełniony półkolistą wnęką. Po bokach szczyt ujmują dwie kwadratowe wieże opięte w narożnikach pilastrami i kondygnacjach zwężających się ku górze. Wieża nakryte są barokowymi kopułkami z krzyżami. Elewacje boczne nawy głównej i prezbiterium opięte są pilastrami dźwigającymi obiegający gzyms, między pilastrami rozmieszczone są duże okna zamknięte łukami odcinkowymi. Elewacje naw bocznych o podziałach ramowych, oświetlone niewielkimi oknami. Nad nawą Głowna i prezbiterium dachy dwuspadowe, mad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz ściany opięte są pilastrami dźwigającymi gzyms i sklepienie kolebkowe z lunetami.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA uległo w większości zniszczeniu w czasach sowieckich, kiedy szkoła służyła jako magazyn i sala gimnastyczna. Przepadła większość ołtarz z obrazami i rzeźbami, które w latach 1757-63 wykonał Anton Dotzrath, rzeźbiarz pochodzący z Trewiru. Jednym z niewielu zachowanych zabytkowych elementów jest późnobarokowy ołtarz główny wykonany 2. połowie XVIII w. przez Hansa Kiernera.
LITERATURA
Osip-Pokrywka Mirosław i Magdalena, Leksykon zabytków kresów północnowschodnich, wyd. Arkady, Warszawa 2015
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, oprac. zb., Arkady 2016
