Lublin, katedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty

Szczegóły: | Odsłony: 3301

Lublin, katedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty

Lokalizacja: Lublin, ul. Królewska 10 (51.2467334, 22.568611)
Budowa: 1592-1617
Architekci: Jan Maria Bernardoni, Antonio Corazzi
Styl: barok, klasycyzm

HISTORIA. Obecna archikatedra lubelska zbudowana została jako kościół jezuitów w latach 1592-1604 według projektu architekta jezuickiego Jana Marii Bernardoniego. Był to jeden z pierwszych w Polsce kościołów o barokowym układzie przestrzennym. Budowa świątyni kończona była w latach 1610-1617 przez lokalnych muratorów w duchu manieryzmu. Po pożarze w 1752 r. kościół został odbudowany, wtedy też wykonano najwyższe kondygnacje wież z hełmami. W 1773 r. po kasacie zakonu jezuitów opiekę nad świątynią przejęli trynitarze, którzy jednak mocno zaniedbali kościół i zabudowania klasztorne. Wreszcie w 1805 r. po utworzeniu diecezji lubelskiej dawny kościół jezuitów został przeznaczony na świątynię katedralną. Około 1820 r. wzniesiono klasycystyczny kolumnowy portyk według projektu architekta Antonio Corazziego oraz przekształcono wnętrze poprzez założenie nowych sklepień, wprowadzenie bardziej wydatnych pilastrów oraz podział naw bocznych na kaplice. We wrześniu 1939 r. fasada świątyni została poważnie uszkodzona w wyniku niemieckich bombardowań. Po odbudowie dolna kondygnacja odzyskała kolumnowy portyk Corazziego, zaś kondygnacji górnej przywrócono XVII-wieczny wygląd.

ARCHITEKTURA. Świątynia złożona jest z trójnawowego, trójprzęsłowego korpusu, o szerokiej nawie głównej, otwartej do naw bocznych arkadami filarowymi, przechodzącej w jednoprzęsłowe, zakończone półkoliście prezbiterium. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwie kaplice dostępne z naw bocznych, o ośmiobocznych wnętrzach, nakryte kopułami. Wspomniana już fasada była kilkakrotnie przekształcana, podzielona jest na dwie kondygnacje. W dolnej kondygnacji znajduje się wysunięty do przodu sześciokolumnowy portyk wspierający wydatny gzyms z belkowaniem. Górna kondygnacja o podziałach pilastrowo-arkadowych zwieńczona jest trójkątnym szczytem, ujętym w dwie bliźniacze wieże z XVIII w. Elewacje zewnętrzne zachowały się bez większych zmian, opięte są masywnymi przyporami, zaś nawa główna obwiedziona jest gzymsem konsolkowym. Prezbiterium i nawę główną nakrywa wspólny dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią, zaś nad nawami bocznymi położone są dachy pulpitowe. Wnętrze nawy głównej i prezbiterium rozczłonkowane jest wydatnymi zdwojonymi pilastrami, dźwigającymi belkowanie z którego wyrasta sklepienie kolebkowe.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany i sklepienia pokrywa późnobarokowa iluzjonistyczna polichromia, wykonana do 1757 r. przez Józefa Mayera. W prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz główny, pochodzący z połowy XVII w. Po obu stronach ołtarza zawieszone są dwa wielkie obrazy z około 1667 r.: Ostatnia Wieczerza i Uczta u Heroda, namalowane przez Franciszka Lekszyckiego. Pozostałe ołtarze zostały wykonane przeważnie w 2. połowie XVIII w. W ołtarzu przy lewej nawie umieszczony jest obraz Matki Bożej Płaczącej, z którego w 1949 r. miały popłynąć krwawe łzy. Obraz ten jest kopią ikony Matki Bożej Częstochowskiej. Z końca XIX w. pochodzą stalle kanonickie w prezbiterium i ambona w nawie głównej. W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się tzw. Krzyż Trybunalski z przełomu XVII i XVIII w. Interesująca jest też północna kaplica książąt Słuckich z kamienno-marmurowym wystrojem z lat 1609-1614, ozdobiona ornamentalną polichromią manierystyczną oraz bogatymi sztukateriami z około 1640 r. Najstarszym zabytkiem w katedrze jest późnogotycka brązowa chrzcielnica z XIV w. przeniesiona z kościoła parafialnego św. Michała. Na chórze muzycznym umieszczone są 50-głosowe organy z lat 30-tych XX w. Na ścianach znajdują się liczne tablice pamiątkowe i epitafia.

WIEŻA TRYNITARSKA. Bezpośrednio do katedry przylega Wieża Trynitarska, która wchodziła w skład zabudowań kolegium jezuickiego. Obecny neogotycki wygląd uzyskała po przebudowie według projektu Corazziego. Z jej szczytu rozciąga się piękny widok na Lublin.

LITERATURA

Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., Warszawa 1980
Szewczyk-Prokurat D., Archikatedra Lubelska. Przewodnik, Lublin 2009
Strona internetowa: http://archikatedra.kuria.lublin.pl/kategoria/zwiedzanie/oltarze-boczne

Lublin, katedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty