Lublin, kościół św. Stanisława, dominikanów

Szczegóły: | Odsłony: 2988

Lublin, kościół św. Stanisława, dominikanów

Lokalizacja: Lublin, Złota 9 (51.247821, 22.569848)
Budowa: 1342, 1575-XVII w.
Styl: renesans, barok

Jednym z ważniejszych zabytków Lublina jest kościół św. Stanisława, którego charakterystyczny późnorenesansowy szczyt fasady zamyka skośnie perspektywę ulicy Dominikańskiej.

HISTORIA. Przybycie dominikanów do Lublina związane było z misją św. Jacka Odrowąża na Ruś. Około połowy XIII w. powstał tu drewniany kościół i niewielki klasztor. Po 1342 r. nastąpiła fundacja murowanego gotyckiego kościoła, który bez większych zmian przetrwał do pożaru w 1575 r. W wyniku pożaru zawaleniu uległy sklepienia i doszczętnie wypaliło się wyposażenie świątyni. W czasie odbudowy kościoła nadano mu renesansowy charakter. Ostateczny kształt kościół uzyskał w XVII w. kiedy to trójnawowy korpus i prezbiterium otoczone zostały barokowymi kaplicami.

ARCHITEKTURA. Kościół posiada cechy renesansu i baroku. Złożony jest z trójprzęsłowego, trójnawowego korpusu halowego ujętego po bokach rzędami kaplic oraz trójprzęsłowego prezbiterium, zakończonego od wschodu barokową kaplicą Tyszkiewiczów. Do prezbiterium od południa dostawiona jest barokowa kaplica Firlejów oraz zakrystia. Od północy przylegają dwie kolejne kaplice, m.in. kaplica Ossolińskich. Zachodnia fasada kościoła ozdobiona jest późnorenesansowym szczytem, podzielonym gęsto gzymsami i pilastrami oraz ujętym sterczynami. Fasadę zachodnią flankują też dwie niskie czworoboczne wieże. Prezbiterium i korpus nakrywają strome dachy dwuspadowe. Wnętrze kościoła nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami. Ściany wewnątrz rozczłonkowane są pilastrami i obwiedzione wydatnym gzymsem. Spośród kaplic bocznych wyróżniają się trzy kaplice: Firlejów (św. Krzyża), Tyszkiewiczów i Ossolińskich, wszystkie nakryte kopułami z latarniami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W wystroju kościoła zwracają uwagę rokokowe ołtarze i ambona, wykonane około 1760 r. oraz zespół około 20 obrazów z XVII w., wśród nich przypisywane Tomaszowi Dolabelli, przedstawiające dzieje zakonu dominikanów z lat 1682-83 oraz historię lubelskiej relikwii św. Krzyża z 2. połowy XVII w. Warto wiedzieć, że w kościele tym od XV w. przechowywana była cenna relikwia Drzewa Krzyża Świętego która w 1991 r. została skradziona i dotąd nie udało się jej odnaleźć. Kaplica Firlejów została wzniesiona przy południowej ścianie prezbiterium w latach 1615-22. Jej wnętrze ozdobione jest podziałami i sztukateriami wykonanymi przez Jana Wolfa w 1630 r., uważanymi za najlepsze dzieło tego artysty. Kopułę kaplicy pokrywają stiukowe plakiety w sieci ornamentowanych wałków. Znajdują się tu renesansowy, piętrowy pomnik nagrobny Mikołaja (zm. 1526) i Piotra Firlejów ( zm. 1553), wykonany zapewne około 1560 r. w warsztacie Jana Marii Padovano. Kaplica Tyszkiewiczów zbudowana została w 1645 r. być może przez Jana Cangerle na przedłużeniu prezbiterium, na które na całej szerokości jest otwarta. Ozdobiona jest sztukateriami wykonanymi przez Jana Chrzciciela Falconiego w latach 1655-58, m.in. sześcioma postaciami proroków oraz malowidłami Sądu Ostatecznego na eliptycznej kopule i obrazami z dziejami Drzewa Krzyża Świętego.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, ARKADY 2013

LITERATURA

Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Turski S., Lublin. Najciekawsze zabytki i miejsca, Lublin br.
Żabicki J. Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, ARKADY 2013
Strona internetowa: http://www.lublin.dominikanie.pl/

Lublin, kościół św. Stanisława, dominikanów