lubelskie

Kazimierz Dolny, kościół św. Jana Chrzciciela

Lokalizacja: Kazimierz Dolny, ul. Puławska 2 (51.322763, 21.948498)
Budowa: 1586-1589, 1610-1613
Architekt: Jakub Balin
Styl:  późny renesans

HISTORIA. Pierwotny kościół parafialny w Kazimierzu Dolnym powstał w 1. połowie XIV w. W 2. połowie XVI w. kościół był dwukrotnie niszczony przez pożary, ostatni raz w 1585 r. Odbudowa świątyni prowadzona była w latach 1586-1589 kiedy to powiększono nawę do obecnych rozmiarów z zachowaniem gotyckich przypór. Obecny manierystyczny wygląd kościół uzyskał w latach 1610-1613 w wyniku gruntownej przebudowy dokonanej przez lubelskiego muratora Jakuba Balina. Dobudowano wtedy prezbiterium, podwyższono nawę i ozdobiono ją dwoma szczytami. W kolejnych latach do nawy dobudowano trzy kaplice. W latach 1610-13 od północy dostawiono prostokątną kaplicę Borkowskich, w latach 1625-29 wzniesiono kaplicę Górskich i wreszcie w latach 1641-50 dobudowano kaplicę Królewską.

ARCHITEKTURA. Późnorenesansowy kościół złożony z pięcioprzęsłowej nawy oraz węższego dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego półkoliście. Nawę od zachodu poprzedza niska wieża z ostrołukowym arkadowym przejściem w przyziemiu. Od południa do kościoła dobudowana jest kopułowa kaplica Górskich,  zaś od północy dwie kolejne kaplice: Borkowskich i Królewska. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia. Na zewnątrz nawa opięta jest przyporami i pilastrami korynckimi a jej ściany wieńczy belkowanie z fryzem. Ściany wschodnia i zachodnia zwieńczone są trzypoziomowymi szczytami z wolutami i obeliskami. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę nad szczytem wschodnim nawy. Wewnątrz nawę, prezbiterium i kaplicę Borkowskich nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami. Sklepienia pokryte są sztukateriami w typie lubelskim w formie ornamentalnych listw o różnorodnych kształtach. Ściany wewnątrz podzielone są pilastrami i półkolistymi płytkimi arkadami. W wejściu do zakrystii znajduje się manierystyczny marmurowy portal z przerwanym trójkątnym naczółkiem.

Kaplica Górskich na zewnątrz w narożach ujęta jest kompozytowymi pilastrami podtrzymującymi wieńczący gzyms z tryglifami i ornamentem zwijanym. Na osi elewacji południowej umieszczone jest duże okno zamknięte półkoliście i otoczone bogatą manierystyczną dekorację architektoniczną. Kaplica nakryta jest dachem namiotowym i zwieńczona ośmioboczną latarnią.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz główny z 1. połowy XVII w. z obrazem Męczeństwo św. Bartłomieja z 2. połowy XIX. Przy ścianach ustawione są renesansowe stalle z 1620 r. Także w prezbiterium, przy łuku tęczy znajduje się renesansowa ambona drewniana z baldachimem z 1615 r. W nawie ustawione są ołtarze boczne manierystyczne z początku XVII w., ławy i konfesjonały z XVII i XVIII w. oraz chrzcielnica kamienna z 1587 r. z warsztatu Santi Gucciego. Na chórze umieszczone są manierystyczne organy wykonane w latach 1607-1620 z bogato zdobionym prospektem organowym. Jest to najstarszy w Polsce z kompletnie zachowany instrument. Wśród epitafiów wyróżnia się płyta Mikołaja Przybyły z około 1598 r., z płaskorzeźbionym popiersiem mieszczanina. W kaplicy Górskich znajduje się ołtarz manierystyczny z 1. połowy XVI w. z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem z 2 połowy XVI w.

LITERATURA

Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Sztuka polska. T.3, Renesans i manieryzm, Warszawa 2010
Żabicki J., Leksykon zabytków Lubelszczyzny i Podkarpacia, wyd. 2013

Kazimierz Dolny, kościół św. Jana Chrzciciela

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł