Gołąb, kościół św. Floriana i św. Katarzyny

Szczegóły: | Odsłony: 129

Gołąb, kościół św. Floriana i św. Katarzyny

Lokalizacja: Gołąb, pow. Puławy (51.487828, 21.877440)
Budowa: 1628-1636
Styl: późny renesans, manieryzm

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1628-1636 z fundacji Jerzego Ossolińskiego, kanclerza wielkiego koronnego i przy udziale ówczesnego proboszcza Szymona Grzybowskiego. Wraz z kościołem wzniesiono domek loretański na wzór Santa Casa w Loreto. Jak dotąd nie udało się ustalić autora projektu kościoła i domku loretańskiego. Wymienia się nazwiska muratora Jana Wolffa albo włoskiego architekta Jan Likkiela.

ARCHITEKTURA. Renesansowo-manierystyczny kościół z nawiązaniami do architektury włoskiej i niderlandzkiej. Złożony z szerokiej czteroprzęsłowej nawy ujętej po bokach płytkimi wnękami ołtarzowymi i zamknięty półkolistą apsydą prezbiterium. Kościół od zachodu poprzedza dwuwieżowa fasada a od północy na wysokości czwartego przęsła dostawiona jest późniejsza zakrystia. Ukształtowanie elewacji bocznych przez wysuniętą dolną kondygnację sugeruje bazylikowy układ wnętrza, w rzeczywistości kościół jest jednonawowy a pulpitowe dachy kryją głębokie wnęki ołtarzowe. Kościół jest budowlą inkastelowaną i posiada dwie kondygnacje ganków strzelniczych. Fasada z dwiema wieżami wkomponowanymi w elewację, trójdzielna o podziałach pilastrowych. Dolne partie wież wypełnione są dwoma kondygnacjami półkolistych blend. W szerszej części międzywieżowej znajduje się półkolisty portal ujęty parą kolumn i złączony kwadratowym, dekorowanym obramieniem okulusa. Powyżej umieszczone jest zamknięte półkoliście okno z trójkątnym naczółkiem. Dolną część fasady wydziela fryz belkowania ozdobiony dekoracją okuciową. Górne kondygnacje wież opięte są pilastrami korynckimi, podtrzymującymi belkowanie z analogicznym fryzem. Wieża nakryte są baniastymi hełmami z latarniami. Między wieżami znajduje się cofnięty szczyt nakryty segmentowym przerwanym naczółkiem i zwieńczony trzema sterczynami. Elewacje kościoła łączą w sobie czerwoną cegłę i wykonany z jasnego piaskowca detal architektoniczny jak obramienia portali i okien oraz bazy i głowice kolumn. Elewacje rozczłonkowane są szerokimi pilastrami podtrzymującymi fryzy w formie taśm okuciowych, w których przebite są otwory strzelnicze. Między pilastrami rozmieszczone są duże prostokątne okna, w dolnej kondygnacji zamknięte półkoliście. Prezbiterium na zewnątrz podparte jest masywnymi przyporami i przebite prostokątnymi oknami. Nawę nakrywa dach dwuspadowy oddzielony od krótkiego dachu nad prezbiterium segmentowym szczytem ze spływami wolutowymi. Wewnątrz ściany nawy podzielone są parami masywnych kolumn dźwigających odcinki przełamującego się gzymsu z belkowaniem i balustradą. Pomiędzy kolumnami rozmieszczone są głębokie półkoliste wnęki, nad którymi znajdują się ganki strzelnicze. Nawę nakrywa sklepienie kolebkowe z lunetami ozdobione geometryczną dekoracją stiukową typu lubelskiego z medalionami z popiersiami apostołów.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny kościoła jest późnobarokowy z 2. połowy XVIII w. Z tego samego czasu pochodzą dwa ołtarze boczne. Barokowa ambona połączona z dwoma konfesjonałami pochodzi z 2 ćwierci XVII w. W tym samym okresie powstał też prospekt organowy. Pomiędzy przyściennymi kolumnami ustawione są oryginalne terakotowe figury z domku loretańskiego, powstały około 1650 r. i przedstawiają pięciu proroków: Noego, Izajasza, Ezechiela, Aarona i Mojżesza.

DOMEK LORETAŃSKI zbudowany został w latach 1634-1638 z fundacji Jerzego Ossolińskiego. Manierystyczno-barokowy wzniesiony na planie prostokąta o dwóch kondygnacjach przedzielonych wydatnymi gzymsami i ślepą balustradą. Elewacje kaplicy rozczłonkowane są w narożnikach i pośrodku dłuższych boków jońskimi kolumnami z półkolistymi niszami w dolnej kondygnacji oraz wnękami z naczółkami w górnej kondygnacji. W niszach ustawione są kopie terakotowych figur proroków, których z 10 zachowało się pięć. Boki czterech portali na dłuższych bokach kaplicy ujmują płaskorzeźbione postacie czterech ewangelistów oraz świętych: Józefa, Jana Chrzciciela, Piotra i Pawła. Wewnątrz znajduje się domek Świętej Rodziny nakryty sklepieniem kolebkowym.

LITERATURA

Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Sztuka polska. T.3, Renesans i manieryzm, Warszawa 2010
Sztuka polska. T. 4, Wczesny i dojrzały barok, Oprac. zb., Warszawa 2013
Żabicki J., Leksykon zabytków Lubelszczyzny i Podkarpacia, wyd. 2013
Strona internetowa: https://parafiagolab.pl

Gołąb, kościół św. Floriana i św. Katarzyny