małopolskie

Lokalizacja: Czerna, powiat krakowski (50.168213, 19.634506)
Budowa: 1629-1688
Styl: barok

HISTORIA. Czerna to niewielka miejscowość na obszarze Jury krakowsko-częstochowskiej. Nieopodal wsi w dolinie potoku Eliaszówka usytuowany jest kompleks klasztorny karmelitów bosych. Został on ufundowany w 1629 r. przez  Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową. Kompleks obejmuje zabudowania klasztorne z kościołem oraz rozrzucone po sąsiednich wzgórzach pustelnie, kaplice i stacje drogi krzyżowej. Cały zespół ukończony w 1688 r. otoczony został kamiennym murem, długim na przeszło 4 kilometry, którego ruiny zachowały się do dziś.

ARCHITEKTURA. Główną częścią zespołu są zabudowania klasztorne wzniesione na planie kwadratu z czterema wirydarzami, po środku którego znajduje się kościół zbudowany na planie krzyża łacińskiego. Układ ten nawiązuje do Eskurialu, co jest zrozumiałe bowiem karmelici bosi wywodzą się właśnie z Hiszpanii. Kościół złożony jest z dwuprzęsłowej nawy, ramion transeptu i prezbiterium. Za prezbiterium znajduje się znacznie niższy chór zakonnym, na przedłużeniu którego wznosi się wieża. Do ramion transeptu przylegają zakrystia i dawny kapitularz. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nad skrzyżowaniem naw. Wieża kwadratowa w górnej kondygnacji przechodząca w ośmiobok, nakryta baniastym hełmem z latarnią. Elewacje zewnętrzne kościoła są bardzo skromne, pozbawione podziałów architektonicznych. Odznacza się jedynie portal główny wykonany z czarnego marmuru dębnickiego z wolutami i obeliskami obejmującymi okna ponad nim. Wnętrza kościoła nakryte są sklepieniami kolebkowymi na gurtach i pokryte dekoracją stiukową z geometrycznych listew, zaś ściany rozczłonkowane są lizenami.

WYPOSAŻENIE WNETRZA prawie w całości wykonane jest z czarnego marmuru dębnickiego (w rzeczywistości kamień ten nie jest marmurem), którego łomy od 1631 r. znajdowały się w rękach klasztoru. Składają się na nie ołtarze, balustrady, portale, tablice inskrypcyjne i kropielnice. Szczególną uwagę warto zwrócić na ołtarz główny, w którym umieszczony jest barokowy obraz przedstawiający anioła przynoszącego pożywienie Eliaszowi, namalowany około 1640 r. przez Tomasza Dolabellę, jednego z najwybitniejszych XVII-wiecznych malarzy działających w Rzeczpospolitej.

Rzut poziomy za: Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Strona internetowa: http://www.karmelczerna.pl/# 

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł