małopolskie
Gładyszów, cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
Marek SztorcLokalizacja: Gładyszów, powiat Gorlice (49.517811, 21.261718)
Budowa: 1938-39
Styl: ukraiński (huculski)
HISTORIA. Cerkiew w Gładyszowie należy do najbardziej interesujących przykładów architektury cerkiewnej na ziemiach południowej Polski.Zbudowana została w latach 1938-39 w tzw. ukraińskim stylu narodowym, który wywodzi się z terenów Huculszczyzny. Jej budowniczymi byli właśnie cieśle huculscy, których sprowadził do Gładyszowa ówczesny proboszcz greckokatolicki ks. Andrzej Złupko. Wybuch II wojny światowej oraz późniejsze wysiedlenia Łemków przeszkodziły w wykończeniu i wyposażaniu cerkwi. Od 1947 r. cerkiew użytkowana jest jako kościół, a kiedy po 1956 r. powróciła część Łemków także oni mają tu swoje nabożeństwa.
ARCHITEKTURA. Cerkiew zbudowana została na planie krzyża greckiego, którego jedno z ramion posiada trójboczne zamknięcie. Tam właśnie znajduje się prezbiterium. Od frontu cerkiew poprzedzona jest przedsionkiem z wejściem o półkolistym wykroju. Pośrodku wznosi się okazała ośmioboczna kopuła, nakryta baniastym hełmem i ślepą latarnią. Ramiona krzyża nakryte są dachami dwuspadowymi, zwieńczonymi małymi makowicami. Dachy i kopuła pobite są blachą. Ściany podzielone są wydatnymi okapami, w dolnej części nieoszalowane.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wewnątrz do niedawna zwracał uwagę brak ikonostasu, który jednak ostatnio został ustawiony w świątyni. Po jego bokach znajdują się dwa rokokowe ołtarze z XVIII w. W lewym ołtarzu umieszczona jest ikona Ukrzyżowania z XVIII w.
LITERATURA
Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, opr. zb., Pruszków 2003
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
