małopolskie

Lokalizacja: Lipnica Murowana, pow. Bochnia, (49.860459, 20.530406)
Budowa: koniec XV w.
Styl:  późny gotyk

Lipnica Murowana to niewielkie miasteczko położone na pogórzu wiśnickim, które zachowało średniowieczny układ zabudowy typu owalnicowego. Wychodząc w kierunku północnym poza granicę dawnych obwarowań miejskich po kilku minutach dotrzemy do leżącego nad rzeką Uszwicą drewnianego kościoła św. Leonarda. Zachował się on w stanie pierwotnym i stanowi jeden z najcenniejszych w Polsce przykładów drewnianego budownictwa gotyckiego. W 2003 r. został wpisany na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO.

HISTORIA. Według nie potwierdzonej tradycji (data w prezbiterium) pierwotny kościół zbudowany został na miejscu gontyny pogańskiej w 1203 r. Obecny kościół pochodzi zapewne z końca XV w.

ARCHITEKTURA. Drewniany, późnogotycki kościół wzniesiony został w konstrukcji zrębowej, o ścianach częściowo pobitych gontem, częściowo oszalowanych. Złożony jest z prostokątnej nawy i zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Na zewnątrz otoczony jest otwartymi sobotami, wspartymi na słupach z zastrzałami. Całość nakrywają dwuspadowe dachy o wspólnej kalenicy, pobite gontem z barokową wieżyczką na sygnaturkę. Od południa prowadzi do kościoła gotycki portal z nadprożem wyciętym w trójliść z oślim grzbietem. Wnętrze nakrywa strop płaski w nawie z zaskrzynieniami. Otwór tęczowy jest prostokątny.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na belce tęczowej umieszczony jest późnogotycki krucyfiks z 4. ćw. XV w. w otoczeniu barokowych rzeźb Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. Cenna polichromia pochodzi z różnych okresów. Na stropach znajduje się dekoracja patronowa o motywach geometrycznych i kobiercowych z około 1500 r. oraz roślinnych z około 1600 r. Na ścianach prezbiterium widnieją malowidła z 1689 r. ze scenami z życia Chrystusa: Ukrzyżowanie, Sąd Ostateczny, Ostatnia Wieczerza oraz Adoracja NMP przez bł. Szymona z Lipnicy. Na ścianach nawy przedstawiony został cykl Męki Pańskiej z lat 1700-11. Na parapecie chóru namalowane sceny z Dekalogu o charakterze ludowym z 1711 r., a pod chórem Stygmatyzacja św. Franciszka oraz wizerunki śś. Wojciecha i Stanisława. Jeszcze do niedawna w kościele znajdowały się trzy późnogotyckie tryptyki, zostały jednak skradzione a po odzyskaniu przeniesiono je do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Obecnie ich miejsce zajęły kopie. Środkowy tryptyk pochodził z około 1510 r., ze szkoły krakowskiej, w jego polu głównym umieszczony był obraz św. Leonarda w otoczeniu śś. Wawrzyńca i Floriana. Boczne tryptyki były również malowane, lewy z przedstawieniem Adoracji Dzieciątka Jezus wykonany został w 3. ćw. XV w., prawy zaś  z obrazem św. Mikołaja obdarowującego ubogie dziewczęta pochodził z 1. ćw. XVI w. Godna uwagi jest też ludowa ambona z 1711 r. z malowanymi postaciami Ewangelistów.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie , z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Dzieje sztuki, [w:] Województwo tarnowskie, Wrocław 1998
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Strona internetowa: http://www.tarnowskiekoscioly.net/ (dostęp 12.08.2011)

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł