małopolskie

Lokalizacja: Proszowice, ul. 3 Maja 1 (50.192740, 20.289613)
Budowa: połowa XV w.
Styl: późny gotyk

HISTORIA. W nieodległych od Krakowa Proszowicach natrafimy na okazały późnogotycki kościół, w którym szczególną uwagę zwraca wielobocznie zamknięte prezbiterium. Kościół został wzniesiony z cegły około połowy XV w. Do 1497 r. po obu stronach korpusu dostawiono piętrowe przybudówki. W 1824 r. kościół poważnie ucierpiał w czasie pożaru. Zawaliła się fasada i musiano rozebrać uszkodzone sklepienia. W czasie odbudowy przeprowadzonej do 1836 r. skrócono korpus nawowy o jedno przęsło a wnętrza nakryto stropami. Obniżono też dachy i zbudowano neogotycką fasadę.

ARCHITEKTURA. Kościół jest późnogotycką trójnawową i trójprzęsłową halą z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym sześciobocznie. Przy prezbiterium od północy dostawiona jest kaplica św. Teresy (dawna zakrystia). Przy korpusie od północy i południa znajdują się przybudówki z kruchtami na parterze i kaplicami na piętrze. Na zewnątrz prezbiterium opięte jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się wąskie okna ostrołukowe. Fasada zachodnia neogotycka pokryta motywami architektonicznymi w formie ostrołuków, pinakli i rozet oraz ozdobiona fryzami arkadkowymi. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe, nieco niższe na prezbiterium, z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nad nawą. Wnętrza korpusu nawowego i prezbiterium nakryte są stropami wspartymi w korpusie kolumnami o klasycyzującej formie. W przylegającej od północy do korpusu kaplicy św. Barbary oraz w kruchcie południowej zachowały się sklepienia krzyżowo-źebrowe. Arkada tęczy ostrołukowa, także kaplice na piętrze otwarte do wnętrza ostrołukowo. Wśród kilku gotyckich portali wyróżnia się ten prowadzący z prezbiterium o zakrystii. Zamknięty jest łukiem w tzw. ośli grzbiet z krzyżującym się laskowaniem oraz z dwiema tarczami w przyłuczach.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W wyposażeniu kościoła zwracają uwagę: późnomanierystyczny ołtarz główny z 1631 r. z obrazem Ukrzyżowania z 1636 r., z klęczącym fundatorem ks. Jakubem z Ujścia, proboszczem proszowickim. Z innych zabytków warto wymienić obraz tablicowy Świętej Rodziny z początku XVI w., późnobarokowe stalle z obrazami Chrystusa, Marii, apostołów i świętych na zapleckach czy późnorenesansowe epitafium Krzysztofa Charzowskiego (zm. 1637), wykonane z marmuru i piaskowca. Na późnobarokowej belce tęczowej umieszczone są dwa krucyfiksy.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie , z. 8, Powiat miechowski, Warszawa 1953
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2005

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł