małopolskie
Zator, kościół śś. Wojciecha i Jerzego
Marek SztorcLokalizacja: Zator, ul. Kościuszki 3 (49.5625, 20.636389)
Budowa: około 1400
Styl: gotyk
HISTORIA. Gotycki kościół parafialny w Zatorze położony jest na wschód od rynku, w sąsiedztwie zamku. Zbudowany został około 1400 r. w dolnych partiach murów z kamienia łamanego oraz wyżej z cegły. Kilka razy był remontowany i odnawiany, największe zmiany wprowadzono w 1836 r. kiedy podwyższono wieżę według projektu Franciszka Marii Lanciego oraz około 1960 r. kiedy to w korpusie wprowadzono sklepienie żelbetowe.
ARCHITEKTURA. Kościół złożony jest z trójnawowego korpusu halowego o czterech przęsłach i krótszego dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie. Przy prezbiterium od północy mieści się zakrystia zamknięta od wschodu wielobocznie. Nawy korpusu zamknięte są poligonalnymi kaplicami od wschodu. Z kolei w północno zachodnim narożu korpusu znajduje się czworoboczna wieża wysoka na 22 metry, o czterech kondygnacjach, nakryta ostrosłupowym hełmem, ujętym czterema wieżyczkami. W elewację zachodnią dolnej kondygnacji wieży wmurowany jest maswerk z około 1400 r., pochodzący prawdopodobnie z prezbiterium kościoła. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, szczyt zachodni jest schodkowy ze sterczynami. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym na wspornikach. Korpus nakryty został nowym sklepieniem żelbetowym. Arkada tęczy jest ostrołukowa, również okna posiadają zamknięcia ostrołukowe. Zachowały się trzy gotyckie portale ciosowe. Jeden prowadzi z prezbiterium do zakrystii z nadprożem o wykroju ośli grzbiet, drugi w wejściu do prezbiterium od południa z h. Odrowąż oraz trzeci najciekawszy prowadzący do korpusu od południa, zamknięty łukiem w ośli grzbiet zwieńczony pinaklami z kwiatonami.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ze skromnego wyposażenia wnętrza wyróżnia się brązowa chrzcielnica gotycka, ufundowana w 1462 r. przez księcia zatorskiego Wacława.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 14, Powiat wadowicki, Warszawa 1953
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Strona internetowa: http://www.zator.diecezja.pl/
