małopolskie
Dębno, kościół św. Małgorzaty
Marek SztorcLokalizacja: Dębno, pow. Brzesko (49.961272, 20.717183)
Budowa: 1470-1504
Architekt: Marcin Proszko i Jan Murator
Styl: gotyk
HISTORIA. Kościół w Dębnie koło Brzeska należy do najbardziej okazałych gotyckich świątyń zbudowanych na małopolskiej prowincji. Został wzniesiony w latach 1470-1504 r. z fundacji kasztelana krakowskiego Jakuba z Dębna. Przy budowie kościoła czynny był warsztat murarski Marcina Proszko i Jana Muratora, ten sam, który pracował przy wznoszeniu pobliskiego zamku. W 1789 r. podwyższono wieżę o drewnianą, nadwieszaną izbicę. W latach 1899-1903 kościół został gruntownie odnowiony pod kierunkiem konserwatora Zygmunta Hendla.
ARCHITEKTURA. Jest to kościół gotycki, murowany z kamienia i cegły. Złożony z prostokątnej nawy i dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego ścianą prostą, przy którym od północy znajduje się zakrystia. Przy nawie od południa kruchta a od zachodu kwadratowa wieża z kruchtą, do wysokości nawy murowana, wyżej drewniana w formie nadwieszonej na kroksztynach izbicy (w izbicy belka z datą 1789), nakryta hełmem namiotowym, pokrytym gontem. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, między którymi rozmieszczone są dwudzielne ostrołukowe okna. Elewacje prezbiterium i nawy zwieńczone są ceglanymi szczytami z ostrołukowymi blendami. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z neogotycką wieżyczką na sygnaturkę nad nawą. Wewnątrz prezbiterium nakrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe, zaś w nawie drewniany strop kasetonowy z około 1903 r. Arkada tęczy ostrołukowa z profilowaną belką tęczową. We wschodnim murze prezbiterium znajduje się tabernakulum ścienne w ramie późnogotyckiej. Zachował się duży zespół siedmiu portali ostrołukowych, pięć z nich profilowanych, schodkowych z laskowaniem w typie tzw. Długoszowskim; na jednym z nich kartusz z herbem Odrowąż Dębińskich.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele warto zwrócić uwagę na umieszczoną w ołtarzu głównym XIX-wieczną kopię późnogotyckiego tryptyku z lat 1510-1520, ufundowanego przez Jakuba z Dębna i jego żonę Barbarę z Jarosławskich. Klęczące postaci fundatorów wraz z dziećmi zostały ukazane u dołu głównej części ołtarza wraz z przedstawieniem Trójcy Świętej. Oryginał dzieła wystawiony jest w Kamienicy Szołayskich, oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie.
Tekst umieszczony 12.10.2005
Autorem zdjęć z wnętrza kościoła jest Andrzej Mleczko
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
LITERATURA
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa- Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 3, Powiat brzeski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Luchter Krupińska L., Budowle sakralne Dębna, Dębno 2004
Strona internetowa: http://tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/36-debno-kosciol-sw-malgorzaty
