małopolskie

Lokalizacja: Staniątki, powiat Wieliczka (50.008887, 20.193871)
Budowa: 3. ćwierć XIII w.
Styl: wczesny gotyk

HISTORIA. Klasztor benedyktynek w Staniątkach został ufundowany w 1238 r. przez Klemensa z Brzeźnicy, kasztelana krakowskiego. Obecny kościół został zbudowany w 3. ćwierci XIII w. W 1. połowie XVI dobudowano kruchtę od północy a około 1756 r. z krużganka klasztornego wydzielono kaplice Matki Bożej Bolesnej.

ARCHITEKTURA. Wczesnogotycki kościół murowany z cegły, złożony z trójnawowego, trójprzęsłowego halowego korpusu i dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego ścianą prostą. Do prezbiterium od południa dostawiona jest zakrystia a do korpusu od północy kopułowa kruchta. Od południa do korpusu przylega kaplica Matki Bożej Bolesnej wydzielona około 1756 r. z krużganka klasztornego. Zachodnie przęsło korpusu podzielone jest na dwie kondygnacje, w dolnej przedsionek a w górnej chór dla zakonnic. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są przyporami. W korpusie znajdują się okna ostrołukowe, w prezbiterium okna zamknięte półkoliście a we wschodniej ścianie prezbiterium duże okno zamknięte łukiem odcinkowym. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę nad korpusem. Wnętrza kościoła nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe, w korpusie wsparte na czterech masywnych ośmiobocznych filarach. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych ostrołukowymi arkadami. W kościele zachowało się kilka barokowych portali z trójkątnymi i półkolistymi odcinkowymi naczółkami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest barokowe i późnobarokowe, powstało ono w latach 1759-62. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Niepokalanego Poczęcia NMP z końca XVI w. W kościele znajduje się kilka ołtarzy bocznych z XVII i XVIII w. W jednym z nich umieszczona jest późnogotycka rzeźba Ukrzyżowania z początku XVI w. W ołtarzu południowej kaplicy znajduje się obraz Matki Bożej Bolesnej z XVI w. W łuku tęczy umieszczony jest późnobarokowy krucyfiks. Ściany i sklepienia kościoła pokryte są rokokową polichromią wykonaną w 1760 r. przez Andrzeja Radwańskiego. Malarz przedstawił m.in.: osiem błogosławieństw, papieża Grzegorza IX, papieży benedyktyńskich, nadanie przywilejów św. Benedyktowi, śmierć św. Wojciecha oraz sceny związane z rodziną fundatora klasztoru Klemensa z Brzeźnicy, który pochowany został w zakrystii wraz z zoną Radawą oraz córką benedyktynką Wizenną.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Strona nternetowa: https://www.benedyktynki.eu (dostęp 19.10.2021)

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł