małopolskie

Tarnów, kościół św. Rodziny, misjonarzy

Lokalizacja: Tarnów, ul. Krakowska 41 (50.008927, 20.976223)
Budowa: 1904-1906
Architekt: Jan Sas-Zubrzycki
Styl: neogotyk

HISTORIA. Kościół zbudowany w latach 1904-1906 na terenie ofiarowanym przez Konstancję Sanguszkową, dzięki ofiarności wiernych z diecezji tarnowskiej oraz Polaków z Ameryki i Prus. Autorem projektu był Jan Sas-Zubrzycki a pracami kierował Augustyn Tarkowski, budowniczy tarnowski. Konsekracji dokonał w 1908 r. biskup tarnowski Leon Wałęga. Do 1939 r. kościół służył jako garnizonowy. W 1944 r. został uszkodzony w wyniku działań wojennych, następnie odremontowany.

ARCHITEKTURA. Neogotycki kościół złożony z trójnawowego, bazylikowego korpusu z transeptem i prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Przy prezbiterium od zachodu dostawiona kaplica Matki Boskiej Różańcowej zaś od wschodu zakrystia ze skarbcem na piętrze, obie przybudówki zamknięte trójbocznie. Fasada południowa ujęta w dwie wysokie wieże, czworoboczne, na wysokości korpusu przechodzące w ośmioboczne, podzielone gzymsami na kondygnacje o nie równych wysokościach i nakryte ostrosłupowymi hełmami o ośmiobocznej podstawie, otoczonymi wieńcem ośmiu narożnych wieżyczek. Po bokach wież kwadratowe wieżyczki schodowe. Między wieżami ostrołukowe okno wypełnione maswerkiem, zwieńczone schodkowym szczytem. W dolnej części fasady trzy portale nakryte schodkowymi szczytami; portal główny dwuwejściowy, zamknięty w kształcie trójliścia, w nim mozaika przedstawiająca św. Rodzinę adorowaną przez aniołów wykonana według projektu rzeźbiarza Anatola Drwala z Tarnowa przez ceramika Bolesława Książka z Łysej Góry. Na zewnątrz kościół opięty jest szkarpami i obwiedziony fryzem arkadkowym umieszczonym pod gzymsem. Dachy nad prezbiterium i nawą główną dwuspadowe; nad transeptem ośmiopolowy, przechodzący w wieloboczną sygnaturkę z latarnią; nad nawami bocznymi pulpitowe, z wyjątkiem przęseł środkowych, nad którymi dachy namiotowe. Okna w transepcie i prezbiterium ostrołukowe z maswerkami. Wewnątrz przęsło w skrzyżowaniu transeptu ośmioboczne, jego ramiona prostokątne, przy nich płytkie kaplice, zamknięte trójbocznie oraz przedsionki; środkowe przęsła naw bocznych występują nieco na zewnątrz trójbocznie. Ściany rozczłonkowane blendami a w nawie głównej ostrołukowymi triforiami. Nawy boczne otwarte do głównej ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach. Sklepienia w prezbiterium i nawach krzyżowe, w ramionach transeptu sześciopolowe a w transepcie i kaplicy MB Różańcowej gwiaździste.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia wnętrza jest figuralna i ornamentalna z 1934 r. Witraże w oknach transeptu zostały wykonane w 1907 r. według projektu Stefana Matejki w Krakowskim Zakładzie Witrażów S.G. Żeleński. Przedstawiają św. Wincentego a Paulo z bł. Janem Gabrielem Perboyre i Franciszkiem Cletem oraz Matkę Bożą Niepokalanie Poczętą w otoczeniu aniołów. Witraże w nawach bocznych i kaplicach wykonał Zakład Benedikta Škardy w Brnie na Morawach w latach 1907-1909. Są to: Matka Boża Niepokalanie Poczęta, Matka Boża Częstochowska, św. Jan Ewangelista, św. Marek, św. Mateusz i św. Łukasz. Wyposażenie wnętrza jest w większości jednolite, neogotyckie z lat 1907-11. W prezbiterium umieszczony jest ołtarz główny z 1907 r., wykonany w zakładzie Ferdynanda Stuflessera w Tyrolu. Przy ścianach ustawione są stalle z lat 1909-1910. Na belce tęczowej znajduje się krucyfiks neogotycki z około 1910 r. W kościele zachowało się też kilka ołtarzy neogotyckich, z których dwa wykonane zostały w zakładzie Stuflessera. Także płaskorzeźba przedstawiająca Chrzest Chrystusa w Jordanie z 1907 r. umieszczona nad chrzcielnicą pochodzi z warsztatu. Chrzcielnica umieszczona w szafce ściennej, nad którą neogotycka płaskorzeźba przedstawiająca chrzest Chrystusa w Jordanie z 1907 r., pochodzi z warsztatu Stuflessera. Na chórze muzycznym ustawione są organy 25-głosowe wybudowane przez Kazimierza Żebrowskiego z Krakowa w roku 1911, przebudowane w 1962 r. przez Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka. Niewielkie organy znajdują się też w kaplicy Matki Bożej Różańcowej, powstały w 1888 r. w firmie Rieger-Jaegerndorf a następnie zostały zakupione od tarnowskiego Towarzystwa Muzycznego. W kaplicy tej umieszczony jest neogotycki ołtarz z 1907 r., wykonany w zakładzie Stuflessera.

Tekst umieszczony 12.05.2005
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
ks. Wojciech Kałamarz CM, Muzyka u Misjonarzy, Kraków 2009
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, T. IV Diecezja tarnowska cz. 1 i 2, Kraków 2017
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Stefański K., Jan Sas Zubrzycki i Andrzej Lenik - z pracowni architekta i rzeźbiarza, Wrocław 2004
Strona internetowa: https://www.tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/11-tarnow-kosciol-sw-rodziny-misjonarzy

Tarnów, kościół św. Rodziny, misjonarzy

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł