Monachium, katedra Najświętszej Marii Panny

Szczegóły: | Odsłony: 317

Monachium, katedra Najświętszej Marii Panny
München, Frauenkirche

Lokalizacja: Monachium, Frauenplatz 1 (48.138587, 11.573516)
Budowa: 1468-1488
Architekt: Jörg von Halsbach, Enrico Zucalli,
Styl: późny gotyk

HISTORIA. Pierwotny wczesnogotycki kościół Frauenkirche został zbudowany w 2. połowie XIII w. za panowania księcia Ludwika II Wittelsbacha. Była to trójnawowa bazylika z dwuwieżowym korpusem od zachodu, która w 1271 r. stała się świątynią parafialną. Wzrost liczby mieszkańców miasta oraz poparcie księcia Albrechta IV Wittelsbacha, umożliwiły budowę obecnej wielkiej późnogotyckiej świątyni. Prace przy budowie kościoła prowadzone były w latach 1468-1488 r. pod kierunkiem mistrza budowlanego Jörga von Halsbach. W początkowej fazie budowy w 1472 r. rozebrany został stary kościół. Zakończenie prac budowlanych miało miejsce w 1525 r. kiedy to wieże zostały nakryte cebulastymi hełmami. W 1604 r. dobudowano jeszcze od północy zakrystię. W 1821 r. kościół został podniesiony do rangi świątyni katedralnej dla diecezji Monachium i Fryzyngi. W latach 1858-1861 przeprowadzono całkowitą regotycyzację wnętrza, usuwając całe barokowe wyposażenie. Kościół został zniszczony w wyniku bombardowań lotnictwa alianckiego w latach 1943-1945. Zniszczeniu uległy dachy, sklepienia i prawie całe neogotyckie wyposażenie wnętrza. Odbudowę kościoła rozpoczęto w grudniu 1945 r. Ostatnią gruntowną renowację świątyni przeprowadzono w latach 1990-1994.

ARCHITEKTURA. Jest to ogromnych rozmiarów późnogotycki kościół halowy, którego długość wynosi 109 m, szerokość 40 m a wysokość ścian nawy około 37 m. Obie wieże mają wysokość 98,5 m. Kościół złożony z trójnawowego, siedmioprzęsłowego korpusu halowego z niewyodrębnioną, czteroprzęsłową częścią prezbiterialną z obejściem, zamkniętą pięciobocznie. Do naw bocznych i obejścia przylegając płytkie kaplice, od północy do kościoła dostawiona jest zakrystia i kaplica Sakramentu. Od zachodu kościół poprzedza masyw dwuwieżowy. Na zewnątrz gładkie ściany kościoła przebite są wielkimi cztero- i pięciodzielnymi ostrołukowymi oknami z maswerkami. Korpus nawowy nakrywa stromy dach dwuspadowy załamujący się lekko nad bocznymi kaplicami obiegającymi kościół. Wieże w dolnej części aż do kalenicy dachu czworoboczne, przechodzące powyżej w ośmiobok i nakryte cebulastymi hełmami. Między wieżami w przyziemiu znajduje się główny portal wejściowy ujęty wielką wgłębną ostrołukową arkadą. Portal jest ostrołukowy, zwieńczony kwiatonem i ujęty po bokach pinaklami z rzeźbami Matki Bożej z Dzieciątkiem i Chrystusem Boleściwym z około 1330/1340 r., pochodzącymi z poprzedniego kościoła. Pozostałe portale, pod dwa od południa i pólnocy są również ostrołukowe. Wewnątrz nawa główna i prezbiterium oraz nawy boczne i obejście nakryte są sklepieniami gwiaździstymi wspartymi na ośmiobocznych smukłych filarach. Kaplica wzdłuż naw bocznych i przy obejściu wydzielone są przez wciągnięte do wnętrza przypory i również nakryte są sklepieniami gwiaździstymi.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Pierwotne wyposażenie wnętrza uległo rozproszeniu i zniszczeniu w czasie barokizacji i regotycyzacji wnętrza oraz w czasie II wojny światowej. Pomimo tego w kościele zachowało się wiele cennych zabytków sztuki wśród których warto wymienić późnogotyckie witraże oraz mauzoleum cesarza Ludwika IX Wittelsbacha. Jednym z najważniejszych zabytków Frauenkirche jest barokowy pomnik nagrobny cesarza Ludwika IX Bawarskiego (zm. 1347), ustawiony w pierwszym przęśle południowej nawy, wykonany z czarnego marmuru i brązu według projektu Hansa Krumppera w latach 1619-1622. Wewnątrz sarkofagu umieszczona jest marmurowa płyta nagrobna cesarza, pochodząca z gotyckiego pomnika i wykonana w końcu XIV w. przez monachijskiego kamieniarza Hansa Haldnera. Pod emporą organową umieszczone jest epitafium budowniczego kościoła Jörga von Halsbach z XV w. Na drugiej parze filarów nawy głównej umieszczone są tablice poświęcone osobom dwóch papieży. Pierwsza upamiętnia wizytę w katedrze polskiego papieża Jana Pawła II a druga poświęcona jest Benedyktowi XVI (Jozef Ratzinger), który w latach 1977-1982 był arcybiskupem Monachium. Bezpośrednio za południowo-zachodnim przedsionkiem, w kaplicy św. Bartłomieja i św. Wita, znajduje się rzeźbiona Pieta wykonana w Salzburgu około 1400 r. W kaplicy Narodzenia Pańskiego usytuowanej przed przedsionkiem południowo-wschodnim umieszczony jest obraz Pokłon pasterzy, namalowany około 1640 r. przez włoskiego malarza Cesare Fracanzano. Na wysokości obu wschodnich przedsionków, które wydzielają część prezbiterialną, zawieszony jest monumentalny drewniany krucyfiks, wykonany w 1954 r. przez Josefa Henselmanna. Samo prezbiterium oddzielone jest od obejścia współczesnymi stallami, do których przymocowane zostało kilkadziesiąt rzeźb pochodzących z późnogotyckich stalli wykonanych do Frauenkirche w latach 1495-1502 przez Erazma Grassera. Od wschodu prezbiterium zamknięte jest ścianką, pośrodku której ustawiona jest kolumna z drewnianą rzeźba Matki Bożej, wykonaną w 1780 r. przez Romana Antona Boosa. W prezbierium znajdują się też fragmenty ołtarza z Memmingen, wykonanego w warsztacie Klausa Strigla w 1500 r. i zakupione do Frauenkirche w 1860 r. Po wyjściu z prezbiterium wracamy do nawy południowej, gdzie zaraz za przedsionkiem południowo-wschodnim, usytuowana jest kaplica chrzcielna świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty, w której znajduje się jest barokowa chrzcielnica z 1608 r. wykonana z czerwonego marmuru. Kolejna kaplica poświęcona jest św. Benonowi z Miśni i znajduje się w niej srebrny relikwiarz w formie popiersia świętego Benona z 1604 r., mieszczący relikwie przywiezione do Monachium z Saksonii w 1576 r. W pierwszej kaplicy zaczynającej wschodnie obejście prezbiterium, poświęconej św. Rupertowi, znajduje się obraz patrona konsekrującego figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, namalowany w 1690 r. przez Andreasa Wolfa. W kolejnej kaplicy Ofiarowania Matki Bożej umieszczone są dwa witraże, jeden z 1480 r. łączy wydarzenia ze Starego i Nowego Testamentu, drugi wykonany jeszcze do poprzedniego kościoła około 1430 r. przedstawia scenę Pokłonu Trzech Króli. W następnej środkowej kaplicy obejścia, znajduje się wejście do krypt rodu Wittelsbachów. Przy lewej przyporze zawieszony jest obraz Dziewicy Maryi, namalowany przez Jana Polacka około 1510 r. We oknie tej kaplicy umieszczony jest późnogotycki witraż z 1493 r. przedstawiający sceny: Zwiastowania Maryi, Bożego Narodzenia i Ofiarowania Chrystusa w świątyni. Autorem witraża jest malarz na szkle Peter Hemmel von Andlau ze Strasburga. W kaplicy św. Anny, usytuowanej na wysokości drugiego od wschodu przęsła prezbiterium, umieszczonych zostało kilka późnogotyckich rzeźb: św. Jerzy pokonujący smoka, wykonany w latach 1515-1520 przez Hansa Leinbergera; św. Anna z Maryją i Dzieciątkiem Jezus, wykonana 1520 r. przez Stephana Rottalera i św. Rasso w rycerskiej zbroi, także z 1520 r. W kaplicy św. Katarzyny przylegającej do północno-wschodniego przedsionka zawieszony jest obraz Wniebowzięcie NMP namalowany w 1620 r. przez flamandzkiego malarza Petera Candida, obraz pierwotnie umieszczony był w ołtarzu głównym Frauenkirche. W kaplicy po zachodniej stronie północno-wschodniego przedsionka umieszczony jest obraz Ukrzyżowanie, który namalował Anthony van Dyck około 1635 r., obraz zakupiono do Frauenkirche w 1821 r. kiedy to świątynia została podniesiona do rangi katedry. W czwartym przęśle nawy południowej znajduje się fragment ołtarza św. Andrzeja wykonany w warsztacie Jana Pollacka w XVI w. W kaplicy pod północną wieżą ustawiony jest ołtarz późnogotycki z 1475 r. z rzeźbą matki Bożej z Dzieciątkiem adorowaną przez klęczącego fundatora, biskupa Johannesa Tulbecka i flankowaną postaciami świętych Elżbiety i Agnieszki. Obok znajduje się płyta nagrobna Johannesa Tulbecka, arcybiskupa Fryzyngi (zm. 1476), wykonana w Monachium z czerwonego marmuru z płaskorzeźbioną postacią zmarłego.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe München, opr. zb., Augsbug 1998
Pfister P., Munich. Church our lady the Frauenkirche, Regensburg 2017
de la Riestra P., Kunstdenkmäler In Bayern. München, Ober-Niederbayern, Schwaben, Darmstadt 2013
Sztuka gotycka, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000
Strona internetowa: https://www.muenchner-dom.de

Monachium, katedra Najświętszej Marii Panny