Monachium, kościół św. Kajetana, teatynów

Szczegóły: | Odsłony: 102

Monachium, kościół św. Kajetana, teatynów
München, Theatinerkirche St. Kajetan Und St. Adelheid

Lokalizacja: Monachium, Salvatorplatz 12A (48.142090, 11.576648)
Budowa: 1663-1690, 1765
Architekt: Agostino Barelli
Styl: barok, późny barok

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1663-1669 dla zakonu teatynów według planów Agostino Barelli, architekta z Bolonii. Projekt nawiązywał do rzymskiego kościoła teatynów San Andrea della Valle. Kościół był wotum dziękczynnym elektora Ferdynanda Marii i jego żony Henrietty Adelajdy za szczęśliwe narodziny dziedzica Maksymiliana II Emanuela. W 1669 r. kiedy stan surowy był już ukończony, Barelli złożył rezygnację. Po nim kierownictwo budowy powierzono Enrico Zucalli, który do 1690 r. nadzorował prace budowlane, w tym czasie zaprojektował kopułę, obie wieże i ukończył wnętrze. Ostatnim etapem była budowa późnobarokowej fasady, którą zaprojektował w 1765 r. François de Cuvilliés Starszy. W 1801 r. elektor Maksymilian IV Józef zlikwidował klasztor teatynów w Monachium a budynki przekazał władzom Bawarii. W latach 1944 i 1945 kościół ucierpiał w wyniku alianckich bombardowań. Zniszczeniu uległo m.in. prezbiterium wraz wyposażeniem. Kościół został odbudowany w latach 1946-1954 i przekazany pod opiekę zakonu dominikanów.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół zbudowany na planie krzyża łacińskiego, złożony z trójprzęsłowej nawy ujętej po bokach kaplicami, transeptu z kopułą nad skrzyżowaniem naw i prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą. Kościół poprzedza monumentalna dwuwieżowa fasada. Fasada podzielona jest na dwie kondygnacje i ujęta dwiema smukłymi wieżami. Posadowiona jest na wysokim cokole i rozczłonkowana kolumnami oraz pilastrami, w dolnej kondygnacji o porządku doryckim a w górnej jońskim, kondygnacje dzieli wydatny gzyms z belkowaniem. Na osi dolnej kondygnacji we wnęce umieszczony jest portal wejściowy nakryty odcinkowym naczółkiem i tablicą fundacyjną. W bocznych polach wysuniętych do przodu znajdują się półkoliste wnęki na pomieszczenie posągów świętych Kajetana i Maksymiliana. Na osi górnej kondygnacji umieszczone jest duże okno zamknięte łukiem segmentowym, po bokach półkoliste wnęki z posągami patronów fundatorów kościoła, świętych Adelajdy i Ferdynanda, całość ujmują spływy z kwiatonami. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt z kartuszem herbowym ozdobionym bogatą dekoracją rzeźbiarską z aniołami podtrzymującymi herby Maksymiliana III elektora Bawarii i jego żony Marii Anny von Sachsen-Polen z Orłem Polski i Pogonią Litwy oraz herbem Saksonii po środku. Wieże podzielone gzymsami na cztery kondygnacje opięte w narożnikach pilastrami, czworoboczne, w najwyższej kondygnacji przechodzące w ośmioboki opięte są przełamującymi się gzymsami oraz spływami wolutowymi i nakryte niewielkimi hełmami gruszkowymi. Kopuła posadowiona na wysokim tamburze rozczłonkowanym parami kolumn i przeprutym dużymi oknami zamkniętymi łukami segmentowymi, nakryta kopułą z latarnią. Elewacje boczne o podziałach ramowych z przyporami w kształcie spływów. Okna w nawie głównej i prezbiterium zamknięte są łukami odcinkowymi. Nad prezbiterium i nawą główną dachy dwuspadowe, nad ramionami transeptu trójspadowe, nad kaplicami bocznymi dachy jednospadowe. Ściany wewnątrz kościoła rozczłonkowana są parami kanelowanych kolumn i półkolumn korynckich dźwigających wydatny gzyms z przełamującym się belkowaniem. Nawa otwarta jest do kaplic bocznych półkolistymi arkadami. Prezbiterium, nawa i ramiona transeptu nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wnętrze kościoła zdobi bogata dekoracja sztukatorska powstała w latach 1685-1688, wykonał Giovanni Nicolo Perti na podstawie projektów Agostino Barelli. Obecny ołtarz główny jest rekonstrukcją późnobarokowego ołtarza zniszczonego w 1944 r. W ołtarzu umieszczony jest obraz Gaspara de Crayer przedstawiający Tronującą Matkę Bożą w otoczeniu świętych z 1646 r. W ołtarzu lewego ramieniu transeptu znajduje się obraz Joachima von Sandrarta Cudowna interwencja św. Kajetana w czasie zarazy w Neapolu z 1667 r. W ołtarzu prawego ramienia transeptu umieszczony jest obraz Świętej Rodziny, namalowany w 1676 r. przez Carlo Cignani. W bocznych ołtarzach znajdują się jeszcze inne obrazy: m.in. Śmierć św. Andrzeja z Avellino, malowany przez Johanna Carla Lotha w 1677 r. oraz Święte Łucja, Apolonia, Małgorzata i Agata, dzieło Pietro Liberi z XVII w. Cennym zabytkiem jest późnobarokowa drewniana ambona wykonana w latach 1685-1689 przez Andreasa Feistenbergera. Ambona posiada bardzo bogatą dekorację snycerską i rzeźbiarską m.in. z popiersiami Chrystusa, Maryi oraz świętych Kajetana i Andrzeja z Avellino.

MAUZOLEUM WITTELSBACHÓW. Kościół przez ponad dwa wieki służył jako miejsce pochówku rodu Wittelsbachów. W trzeciej kaplicy po prawej stronie umieszczone są dwa proste sarkofagi króla Bawarii Maksymiliana II (zm. 1864) i jego zony Marii Fryderyki Pruskiej (zm. 1889). Większość przedstawicieli rodu spoczywa w krypcie książęcej, m.in. fundator świątyni Ferdynand Maria (zm. 1679). Została tam pochowana także Teresa Kunegunda Sobieska (zm. 1730), córka króla Jana III Sobieskiego, która była żoną elektora Bawarii Maksymiliana II Emanuela.

LITERATURA

Kaiser A., Munich. St. Cajetan’s Theatine Church, Regensburg 2013
Knaurs Kulturführer in Farbe München, opr. zb., Augsbug 1998
de la Riestra P., Kunstdenkmäler In Bayern. München, Ober-Niederbayern, Schwaben, Darmstadt 2013
Sztuka baroku, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000

Monachium, kościół św. Kajetana, teatynów