Monachium, kościół św. Michała

Szczegóły: | Odsłony: 86

Monachium, kościół św. Michała
München, St. Michael kirche

Lokalizacja: Monachium, Neuhauser Strasse 6 (48.138806, 11.570376)
Budowa: 1583-1597
Budowniczy: Friedrich Sustris
Styl: manieryzm, wczesny barok

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1583-1597 z inicjatywy księcia bawarskiego Wilhelma V Wittelsbacha, który ufundował także duży gmach kolegium jezuitów. Nie jest znany autor projektu całego założenia ale wiadomo, że prace budowlane prowadził architekt Friedrich Sustris. Do 1589 r. ukończono nawę z kaplicami a w 1590 r. zawaliła się wieża kościoła, niszcząc przy tym prezbiterium. Książę Wilhelm V nakazał Sustrisowi odbudowę i powiększenie kościoła m.in. poprzez przedłużenie chóru i wzniesienie transeptu na wzór rzymskiego Il Gesu. W wyniku rozbudowy przeprowadzonej do 1597 r. powstał największy kościół w Niemczech od czasu reformacji. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. świątynia wraz z budynkami kolegium została zwrócona Wittelsbachom i przemianowana na kościół dworski. W latach 1787-1808 świątynia znajdowała się pod opieką zakonu kawalerów maltańskich po czym wróciła w ręce Wittelsbachów i do 1917 r. służyła jako kościół dworski. Po I wojnie światowej Wittelsbachowie przekazali świątynię rządowi Bawarii, który w 1921 r. powierzył opiekę nad kościołem zakonowi jezuitów. Kościół poważnie ucierpiał podczas II wojny światowej, 22 listopada 1944 r. w wyniku alianckiego nalotu zawaliło się sklepienie a wnętrze świątyni zostało zdewastowane. Pierwszy etap odbudowy przeprowadzono w latach 1946-1953 po czym kościół został ponownie konsekrowany. W latach 1980-1983 przeprowadzono prace konserwatorskie, które przywróciły świątyni jej pierwotny wygląd.

ARCHITEKTURA. Manierystyczny i wczesnobarokowy kościół złożony z szerokiej trójprzęsłowej nawy, ujętej po bokach kaplicami z emporami nad nimi oraz z transeptu i wydłużonego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie i ujętego po bokach kaplicą i zakrystią. Kościół poprzedza trójkondygnacjowa fasada zwieńczona trójkątnym szczytem. Dolna kondygnacja rozczłonkowana jest pilastrami między którymi rozmieszczone są dwa duże półkoliste portale, ujęte pilastrami dźwigającymi przerwane naczółki. Pomiędzy portalami znajduje się rzeźba św. Michała Archanioła zabijającego szatana, odlana w 1587 r. z brązu według projektu Huberta Gerharta. Dwie wyższe kondygnacje wydzielone są wydatnymi gzymsami z belkowaniami i wypełnione są półkolistymi wnękami z postaciami władców Bawarii z rodów Agilofingów i Wittelsbachów, którzy przyczynili się do chrystianizacji kraju. Jedna z rzeźb przedstawia samego fundatora, księcia Wilhelma V z modelem kościoła w ręku. Trójkątny szczyt ujęty spływami wolutowymi, wieńczy posąg Chrystusa Zbawiciela. Elewacje boczne kościoła także podzielone są gzymsami na trzy kondygnacje, które wypełniają duże prostokątne okna, zamknięte półkoliście. Ramiona transeptu zwieńczone są zredukowanymi szczytami. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane są potężnymi filarami, pomiędzy którymi w dolnej kondygnacji rozmieszczone są kaplice boczne, otwarte do nawy półkolistymi arkadami, nad kaplicami znajdują się empory, także otwarte do nawy półkolistymi arkadami. Każdy z filarów opięty jest parą kanelowanych korynckich pilastrów, pomiędzy którymi rozmieszczone są wnęki z posągami świętych. Analogiczne wnęki z posągami znajdują się na wysokości empor. Filary przyścienne podtrzymują szerokie na 20 metrów sklepienie kolebkowe nawy. Kaplice boczne przy nawie są zamknięte półkoliście i pozbawione okien, nakrywają je sklepienia beczkowe zakończone półkopułami. Empory nad kaplicami także nakryte są sklepieniami beczkowymi i oświetlone są dużymi oknami. Węższe od nawy prezbiterium wydzielone jest półkolistą arkadą tęczy. W odróżnieniu od nawy ściany prezbiterium podzielone na trzy kondygnacje. Najniższa jest całkowicie gładka a dwie wyższe kondygnacje rozdzielone są wydatnym gzymsem i rozczłonkowane na przemian wnękami z posągami świętych i dużymi oknami zamkniętymi półkoliście. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem kolebkowym. Płytkie ramiona transeptu wydzielone są półkolistymi arkadami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Kościół posiada bogatą dekorację stiukową i rzeźbiarską, której program ideowy przedstawia triumf katolicyzmu jako prawdziwej wiary w okresie kontrreformacji. W prezbiterium ustawiony jest ołtarz główny wykonany w 1586 r. według projektu Friedricha Sustrisa przez Wendela Dietricha. W centralnym polu ołtarza umieszczony jest obraz Świętego Michała Archanioła walczącego z szatanem namalowany przez Christopha Schwarza. Na prawo od prezbiterium znajduje się kaplica św. Krzyża, w której umieszczony jest obraz Ukrzyżowanie, autorstwa Hansa von Aachen. Przy łuku tęczy ustawione są dwa ołtarze boczne: lewy z obrazem św. Ignacego Loyola namalowanym przez Alessandro Scalzi w 1590 r. a prawy z obrazem św. Franciszka Ksawerego, namalowanym przez Johanna Urlicha Lotha około 1622 r. W ramionach transeptu umieszczone są dwa kolejne ołtarze z obrazami, które namalował włoski malarz Antonio Maria Vianni w 1589 r.: w lewym ramieniu Cześć Imienia Jezus a w prawym ramieniu Trójca Święta. W lewym ramieniu transeptu ustawiony jest też klasycystyczny pomnik nagrobny Eugene Beauharnais, księcia Leuchtenberg (zm. 1824) zaprojektowany przez Leo von Klenze. Stojącą postać księcia wykonał duński rzeźbiarz Bertel Thorvaldsen a towarzyszące mu postacie Clio oraz duchy życia i śmierci są dziełem Pietro Tenerani, ucznia Thorvaldsena. W nawie umieszczona jest późnobarokowa ambona o bogatej dekoracji snycerskiej, wykonana przez jezuitę Johanna Hörmanna w 1697 r. Ten sam artysta wykonał w 1697 r. ołtarze ustawione w kaplicach bocznych przy nawie, w których umieszczono starsze obrazy, namalowane w czasie budowy kościoła. W pierwszej kaplicy po lewej stronie znajduje się obraz św. Urszuli namalowany przez Petera Candida w 1588 r., w następnej kaplicy obraz św. Andrzeja autorstwa Alessandro Scalzi; w trzeciej kaplicy obraz Zwiastowania , namalowany przez Petera Candida w 1587 r. W pierwszej od wejścia kaplicy po prawej stronie umieszczona jest rzeźba Matki Bożej Bolesnej z około 1700 r.; w następnej kaplicy znajduje się obraz św. Sebastiana, którego autorami są Hans von Aachen i Alessandro Scalzi; w trzeciej kaplicy znajduje się obraz śś. Piotra i Pawła namalowany przez Antonio Maria Vianni, przed ołtarzem ustawiony jest relikwiarz śś. Kosmy i Damiana, wykonany w Bremie około 1400 r. Na emporze nad wejściem umieszczony jest późnobarokowy prospekt organowy wykonany przez Johanna Hörmanna w 1697 r. ze współczesnym instrumentem zbudowanym w 2011 r. przez austriacką firmę Rieger ze Schwarzach w Vorarlberg.

KRYPTA pod kościołem został pomyślana jako miejsce pochówku przedstawicieli rodu Wittelsbachów. Ostatecznie spoczywa tu trzydziestu sześciu przedstawicieli rodu, z których najbardziej znani są książęta Bawarii: Wilhelm V (zm. 1626) i jego syn Maksymilian I (zm. 1651) oraz królowie Bawarii: Ludwig II (zm. 1886) i Otto I (zm. 1916).

LITERATURA

Kern K. , Paal B., Munich. Jesuit church of St. Michael, Regensburg 2019
Knaurs Kulturführer in Farbe München, opr. zb., Augsbug 1998
de la Riestra P., Kunstdenkmäler In Bayern. München, Ober-Niederbayern, Schwaben, Darmstadt 2013
Suckale R., Kunst In Deutschland, DuMont 1998

Monachium, kościół św. Michała