Niemcy

Ratyzbona, katedra św. Piotra
Regensburg, dom St. Peter

Lokalizacja: Ratyzbona, Domplatz 1 (49.019478, 12.098384)
Budowa: 1275 – około 1500, 1859 - 1872
Budowniczy: Mistrz Ludwig
Styl: gotyk, neogotyk

HISTORIA. Diecezja w Ratyzbonie została założona w 739 r. a pierwsza katedra św. Piotra została potwierdzone źródłowo w 788 r. W jej miejsce w 2. połowie X w. zbudowano romańską katedrę jako trójnawową bazylikę zamkniętą apsydą, która około 1000 r. została rozbudowana o transept i dwie wieże. Katedra była w XII w. dwukrotnie niszczona przez pożary w 1156 r. i 1172 r. Po kolejnych pożarach świątyni z 1272 i 1273 rozpoczęto budowę obecnej gotyckiej katedry. Prace budowlane rozpoczęto w 1275 r. a w 1295 r. budowniczym świątyni został Mistrz Ludwig, który wykonał nowe plany kościoła wzorowane na klasycznych katedrach francuskich. Do końca XIV w. wzniesiono prezbiterium, transept i dwa przędła korpusu nawowego. Do około 1460 r. ukończono korpus nawowy a około 1500 r. ukończono wieże zachodnie, które nakryto ostrosłupowymi hełmami. Przez XV w. pracami budowlanymi kierowało kilku budowniczych z rodu Roriczerów: Wenzel, Konrad, Matthäus i Wolfgang. Prace budowlane przy katedrze zostały przerwane około 1525 r. wraz nadejściem reformacji. W pierwszej połowie XVII w. trzy przęsła nawy głównej zostały nakryte sklepieniami. W 1697 r. nad skrzyżowaniem naw wzniesiono kopułę, którą zaprojektowali bracia Giovanni i Giovanni Battista Carlone. Po 1834 r. przeprowadzono gruntowną regotycyzację wnętrza usuwając wszystkie barokowe elementy, w tym także kopułę. W latach 1859-1872 przeprowadzono ostatnią rozbudowę katedry, w czasie której wzniesiono wieże zachodnie i iglicę nad transeptem. W czasie II wojny światowej katedra podobnie jak centrum Ratyzbony nie ucierpiała w wyniku alianckich nalotów.

ARCHITEKTURA. Gotycka katedra w Ratyzbonie została zbudowana na wzór katedr francuskich, jest jednak pozbawiona obejścia z wieńcem kaplic. Złożona jest z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu bazylikowego, transeptu i trzech naw prezbiterium zamkniętych pięciobocznie, z których nawa środkowa jest trójprzęsłowa zaś nawy boczne są dwuprzęsłowe. Od zachodu kościół poprzedza dwuwieżowa fasada. Po bokach środkowej nawy chóru dostawione są zakrystie będące przedłużeniem naw bocznych.

Elewacje. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są przyporami zwieńczonymi pinaklami oraz łukami oporowymi ponad nawami bocznymi. Środkową nawę chóru oświetlają wielkie cztero- i sześciodzielne ostrołukowe okna z maswerkami. Nawy boczne prezbiterium przebite są lancetowatymi ostrołukowymi oknami dwudzielnymi z maswerkami. Transept podzielony na dwie kondygnacje, w dolnej części z pierwszego etapu budowy, pozbawiony okiem i z ostrołukowym portalem w przyziemiu. W tympanonie portalu umieszczone są kamienne posągi świętych Piotra i Pawła z około 1360/1370 r. a powyżej rzeźba Ukrzyżowania Chrystusa z około 1320 r. W górnej kondygnacji znajduje się wielkie ostrołukowe okno dziewięciodzielne z maswerkiem a całość wieńczy trójkątny szczyt z pinaklami i kwiatonem. Korpus nawowy także podzielony na dwie kondygnacje, w górnej części rozmieszczone są wielkie pięciodzielne okna ostrołukowe z maswerkami a w dolnych partiach pary wąskich dwudzielnych ostrołukowych okiem z maswerkami. Na południowej ścianie nawy południowej umieszczona jest gotycka rzeźba Żydowskiej Maciory.

Fasada zachodnia z dwiema potężnymi wieżami, do trzeciej kondygnacji gotyckimi, powyżej neogotyckimi i zwieńczonymi ażurowymi hełmami. Wieże opięte są masywnymi przyporami i podzielone na cztery kondygnacje. Pomiędzy wieżami mieści się trzykondygnacyjna środkowa część fasady zwieńczona trójkątnym szczytem z wieżyczką. W przyziemiu fasady znajduje się gotycki portal główny wykonany w latach 1405-1410 o bardzo bogatej dekoracji rzeźbiarskiej i poprzedzony trójbocznym otwartym przedsionkiem. Przedsionek otwarty jest dwiema ostrołukowymi arkadami podpartymi na potężnym filarze i zwieńczony maswerkową attyką. Tympanon i archiwolty portalu pokryte są płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia Marii Panny. W trzech strefach tympanonu umieszczone są sceny Śmierci i pochówku Maryi, Wniebowzięcia i Koronacja Matki Bożej na Królową Nieba. Na filarze kruchty i w ościeżach portalu znajdują się posągi świętych Piotra i innych apostołów oraz diakonów Szczepana, Wawrzyńca.

Wewnątrz ściany podzielone są na trzy kondygnacje. W najwyższej kondygnacji rozmieszczone są duże ostrołukowe okna, poniżej znajduje się rząd okien triforium, wreszcie w przyziemiu ostrołukowe profilowane arkady otwarte do naw bocznych. Wnętrza nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi wspartymi na czworobocznych filarach wiązkowych.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny kościoła został wykonany w latach 1695-1785 ze srebra i złoconej miedzi przez złotników z Augsburga. Największy udział w powstaniu ołtarza miał Georg Ignaz Bauer, który nadał mu ostateczną formę. W pierwszej kolejności wykonano popiersia Maryi i św. Józefa, w 1731 r. antepedium z płaskorzeźbą św. Jana Nepomucena, potem powstały popiersia świętych Piotra i Pawła oraz świeczniki i krzyż ołtarzowy, wreszcie Bauer ukończył ołtarz wykonując jego konstrukcję w 1785 r. Na lewo od ołtarza ustawione jest późnogotyckie sakramentarium wykonane przez budowniczych kościoła Matthäusa Roriczera i Wolfganga Roriczera w latach 1493-1495. W kościele znajduje się kilka gotyckich ołtarzy z XIV i XV w., w formie baldachimów otwartych ostrołukowymi arkadami wspartymi na kolistych filarach i zwieńczonych wimpergami z kwiatonami. Przy pierwszym filarze nawy południowej ustawiona jest późnogotycka ambona wykonana w 1482 r. przez Matthäusa Roriczera. W sąsiedztwie południowego portalu znajduje się studnia w późnogotyckiej architektonicznej obudowie, wykonanej około 1470/80 r. i ukończonej przez Wolfganga Roriczera w 1500 r. W kościele znajduje się cenny zespół gotyckich rzeźb. Najstarsze z nich są dwie postacie ze sceny Zwiastowania (Maria i Anioł) wykonane w 1285 r. Są też dwa posągi konne: św. Jerzego i św. Marcina wykonane w 1325 r. Katedra w Ratyzbonie posiada jeden z najcenniejszych w Niemczech zespołów średniowiecznych witraży. We wszystkich oknach chóru znajdują się witraże wykonane w latach 1300-1370. Witraże w wielkim oknie transeptu powstały około 1330 r. Poniżej w rzędzie okien triforium zachowały się witraże późnoromańskie z około 1230 r., pochodzące z wcześniejszej katedry. Witraże w nawie południowej pochodzą z lat 1325-1370. Z kolei w oknach nawy północnej znajdują się witraże z około 1330 r. oraz późniejsze z około 1430-1450.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe Niederbayern und Obepfalz, opr. zb., München 1995
Strona internetowa: https://www.historisches-lexikon-bayerns.de/Lexikon/Regensburg,_Dom#Geschichte_des_Vorgängerbaus

Ratyzbona, katedra św. Piotra

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł