opolskie
Kałków, kościół Narodzenia NMP i św. Jerzego
Marek SztorcLokalizacja: Kałków, powiat Nysa (50.405449, 17.188759)
Budowa: połowa XIII w.
Styl: późny romanizm, wczesny gotyk
Kałków to niewielka miejscowość położona na południe od Otmuchowa, w pobliżu granicy z Czechami. Znajduje się tu interesujący średniowieczny kościół, którego początki wiążą się być może z zakonem templariuszy.
HISTORIA. Kościół wzniesiony został około połowy XIII w. i mimo kilkukrotnej rozbudowy zachował do naszych czasów czytelną gotycką formę. W XVIII w. dobudowano do kościoła kaplicę od północy a w 1824 r. dostawiono przedsionek od zachodu. Wreszcie w latach 1931-32 budowlę powiększono dobudowując od wschodu trójnawowy korpus i prezbiterium, które na szczęście nie zdominowały średniowiecznej bryły.
ARCHITEKTURA. Kościół łączy w sobie cechy stylu późnoromańskiego i wczesnogotyckiego. Zbudowany został z cegły na planie krzyża łacińskiego. Złożony jest z jednoprzęsłowej nawy z transeptem i prosto zamkniętego prezbiterium, do którego od północy przylega zakrystia a od południa kaplica św. Józefa. Do północnego ramienia transeptu dobudowana jest kaplica. Nad przęsłem nawy nadbudowana jest wieża, czworoboczna, zwieńczona krenelażem. W południowej ścianie transeptu znajduje się wczesnogotycki portal uskokowy z kolumienkami o kielichowych kapitelach, zwieńczony uskokową, ostrołukową archiwoltą, ozdobioną płaskorzeźbioną dekoracją roślinną. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe. Ściany kościoła opięte są lizenami przypominającymi zredukowane szkarpy. Prezbiterium obwiedzione jest gzymsem koronującym. Wewnątrz prezbiterium i transept nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi z XIII w., nawa zaś nakryta jest sklepieniem kolebkowo-krzyżowym po 1715 r.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na ścianach wewnątrz kościoła zachowała się polichromia figuralna, pochodząca z trzech okresów. Najstarsze malowidła z końca XIV w. znajdują się na północnej ścianie prezbiterium, nieco młodsze z 2. połowy XV w. na ścianie szczytowej południowego ramienia transeptu zaś najmłodsze na północnej ścianie prezbiterium z 1623 r. Wyposażenie kościoła jest przeważnie barokowe i składają się na nie ołtarze, ambona, chrzcielnica oraz rzeźby i obrazy.
LITERATURA
Katalog Zabytków sztuki w Polce, t. VII, Województwo opolskie, z. 9, Powiat nyski, Warszawa 1963
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2008
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Strona internetowa: http://www.kalkow
