podkarpackie

Przemyśl, sobór archikatedralny św. Jana Chrzciciela
Przemyśl, dawny kościół św. Jana Chrzciciela

Lokalizacja: Przemyśl, ul. Katedralna 1 (49.781035, 22.770481)
Budowa: 1627 - 1671
Budowniczy: Giacomo Briano
Styl: barok

HISTORIA. Położona na stoku wzgórza świątynia została wzniesiona w latach 1627-71 dla zakonu jezuitów z fundacji m.in. Mikołaja Wolskiego, marszałka wielkiego koronnego. Plany budowli przygotował włoski architekt Giacomo Briano, jednak pracami budowlanymi kierował inny Włoch, Jakub Solari, który dokonał też pewnych modyfikacji pierwotnego projektu. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. kościół jakiś czas jeszcze obsługiwali eks-jezuici. W 1820 r. kościół zamknięto i przeznaczono na magazyn wojskowy. W 1903 r. władze austriackie podjęły decyzję o rozbiórce świątyni, jednak wobec protestu biskupa przemyskiego Józefa Sebastiana Pelczara decyzję cofnięto. Po przeprowadzeniu restauracji kościoła, przywrócono mu jego funkcję sakralną. W 1991 r. kościół decyzją papieża Jana Pawła II został przekazany grekokatolikom na cerkiew katedralną a następnie w 1996 r. podniesiony do godności soboru archikatedralnego.

ARCHITEKTURA. Jest to budowla wczesnobarokowa z późnobarokowym zwieńczeniem i górnymi kondygnacjami wież. Kościół złożony jest trójprzęsłowego i trójnawowego korpusu oraz trójprzęsłowego prezbiterium zamkniętego ścianą prostą, po bokach którego kaplice na zakończeniu naw bocznych. Fasada dwuwieżowa, dwukondygnacjowa, w części środkowej zwieńczona wysokim szczytem. W niszach w drugiej kondygnacji umieszczone zostały kamienne figury śś. Ignacego Loyoli i Franciszka Ksawerego. Wewnątrz nawy boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami. Ściany nawy głównej i prezbiterium rozczłonkowane są pilastrami korynckimi wspierającymi przełamujące się i obiegające wokół belkowanie. Nad nawami bocznymi empory o zamkniętych odcinkowo przeźroczach. Sklepienia w nawie głównej i prezbiterium kolebkowe z lunetami na gurtach zaś w nawach bocznych i kaplicach krzyżowe. Chór muzyczny wsparty na odcinkowej arkadzie przez całą szerokość nawy.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Dominującym elementem wyposażenia jest barokowy ikonostas z lat 1682-88, wykonany zapewne do cerkwi monasteru w Hruszowie-Szczepłotach. W 1993 r. trafił na obecne miejsce z Muzeum Kresów w Lubaczowie. Jest on architektoniczny, trójstrefowy, dziewięcioosiowy i posiada bogatą dekorację snycerską.

 LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Miasto Przemyśl, cz. 1, Zespoły sakralne, Warszawa 2004
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., Warszawa 1980
Żabicki J., Leksykon zabytków Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013

Przemyśl, sobór archikatedralny św. Jana Chrzciciela

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł