podkarpackie
Lokalizacja: Przemyśl, ul, Karmelicka 1a
Budowa: 1620-1630
Styl: barok
HISTORIA. Karmelitów bosych sprowadził do Przemyśla w 1620 r. Marcin Krasicki, starosta przemyski, kasztelan lwowski i wojewoda podolski, który był też głównym fundatorem zespołu klasztornego. Klasztor wraz z kościołem zbudowane zostały w latach 1620-30. Po kasacie zgromadzenia w 1784 r. kościół został przejęty przez grekokatolików i służył jako cerkiew katedralna do 1946 r. W tym czasie świątynia została częściowo zniekształcona m.in poprzez dodanie pseudokopuły nad skrzyżowaniem naw. W 1956 r. zakonnicy ostatecznie odzyskali kościół i rozpoczęli starania o przywrócenie mu pierwotnego wyglądu, które zaowocowały rekonstrukcją fasady i sygnaturki w miejsce kopuły.
ARCHITEKTURA. Kościół jest budowlą wczesnobarokową, złożoną z trójnawowego korpusu bazylikowego z transeptem oraz z prezbiterium zamkniętego półkoliście. Przy zachodniej nawie korpusu dostawiona została kaplica św. Rafała Kalinowskiego. Fasada o czterech zwężających się ku górze kondygnacjach z trójkątnym szczytem, ujętych wolutowymi spływami z kamiennymi obeliskami, rozczłonkowana pilastrami i wydatnymi gzymsami. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę. Wewnątrz ściany kościoła rozczłonkowane są pilastrami kompozytowymi wspierającymi masywne gzymsy. Sklepienia w nawie głównej, ramionach transeptu i prezbiterium kolebkowe z lunetami, pozostałe kolebkowo-krzyżowe.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Sklepienia kościoła posiadają bogatą dekorację stiukową, późnorenesansową z XVII w. i przekształconą w XIX w. Ołtarz główny kościoła wykonany został w 1982 r. z wykorzystaniem rokokowych rzeźb pochodzących z bocznego ołtarza. Z dawnego wyposażenia zachowały się kompletne ołtarze boczne, późnobarokowe z lat 1772-80, ze szkoły lwowskiej. Z innych zabytków warta uwagi jest rokokowa ambona z 1799 r. w kształcie okrętu na skale, z masztem i żaglem tworzącym baldachim, z rzeźbami siedzących przy burcie apostołów: śś. Piotra i Pawła, trzymających sieci i wiosła. W 1991 r. po przekazaniu grekokatolikom dawnego kościoła jezuitów, kościół św. Teresy przejął funkcję świątyni garnizonowej. Stąd na ścianach świątyni pojawiły się znaki oddziałów wojskowych dawniej i obecnie stacjonujących w Przemyślu oraz liczne tablice pamiątkowe m.in. poświęcona ofiarom ukraińskich nacjonalistów z UPA.
LITERATURA
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Miasto Przemyśl, cz. 1, Zespoły sakralne, Warszawa 2004
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., Warszawa 1980
Motylewicz J., Polaczek J., Kościół i klasztor oo. karmelitów w Przemyślu, Przemyśl 1998
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Małopolskie i Podkarpacia, wyd. Arkady 2013
