śląskie
Lokalizacja: Bielsko-Biała – Stare Bielsko, Św. Stanisława 6 (49.825006, 19.013836)
Budowa: 2. połowa XIV w.
Styl: gotyk
HISTORIA. Stare Bielsko to najstarsza część Bielska-Białej. Znajduje się tutaj kościół św. Stanisława, będący najcenniejszym zabytkiem miasta. Został wzniesiony w 2. połowie XIV w. z fundacji księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka. W XV w. kościół powiększono o wieżę, która około 1830 r. została podwyższona.
ARCHITEKTURA. Jest to stosunkowo skromna gotycka budowla złożona z kwadratowej nawy i krótkiego, zamkniętego pięciobocznie prezbiterium, z zakrystią od północy. Do nawy od zachodu przylega wysoka na 25 m wieża z przedsionkiem w przyziemiu, nakryta ostrosłupowym hełmem. Kościół na zewnątrz opięty jest przyporami, między którymi mieszczą się ostrołukowe okna, całość nakrywają dwuspadowe dachy. Wewnątrz prezbiterium sklepione jest krzyżowo-żebrowo, nawę zaś nakrywa strop płaski. Arkada tęczy ostrołukowa.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany i sklepienia prezbiterium zdobią cenne malowidła gotyckie i renesansowe. Najstarsze z nich pochodzą z połowy XIV w. i przedstawiają sceny z życia Chrystusa oraz postacie świętych i Matki Boskiej. Na ścianie tęczowej widnieje XVI-wieczna polichromia ze scenami męczeństwa św. Urszuli i jej towarzyszek. Cennym zabytkiem jest późnogotycki tryptyk św. Stanisława z początku XVI w. W środkowej części tego ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze śś. Mikołajem i Stanisławem a w predelli Chrystus w otoczeniu apostołów. skrzydłach bocznych Sceny z życia św. Stanisława namalowane na skrzydłach bocznych wiązane są z osobą lub warsztatem Mistrza Rodziny Marii.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa-Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo katowickie, z. 2, Powiat bielsko-bialski, Warszawa 1967
Pilch J., Leksykon Zabytków Górnego Śląska, wyd. Arkady 2008
