świętokrzyskie

Lokalizacja: Beszowa, powiat Staszów (50.416770, 21.115502)
Budowa: po 1407 r.
Styl: gotyk

HISTORIA. Okazała sylwetka kościoła w Beszowej jest doskonale widoczna z pobliskiej drogi Kraków-Sandomierz. Fundatorem kościoła był w 1407 r. Wojciech Jastrzębiec, ówczesny biskup poznański. Informację o tym przekazuje Jan Długosz a jej potwierdzeniem jest  zachowana do dziś tablica erekcyjna. W 1421 r. Wojciech Jastrzębiec, wtedy już jako biskup krakowski przekazał świątynię zakonowi paulinów. W rękach zakonników pozostawała ona do kasaty konwentu beszowskiego w 1819 r. Wcześniej bo około 1690 r. dobudowano do kościoła kaplicę grobową rodziny Jagniątkowskich. Duże zniszczenia dotknęły kościół podczas działań wojennych w 1945 r. Zburzeniu uległy wtedy zabudowania klasztorne oraz dach świątyni, uszkodzone zostały też okna i elementy wyposażenia.

ARCHITEKTURA. Kościół w Beszowej jest gotycką, trójnawową bazyliką, z krótkim prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Do południowej nawy przylega kwadratowa kaplica nakryta kopułą. Ściany zewnętrzne kościoła opięte są uskokowymi przyporami. Zachodnią elewację wieńczą gotyckie szczyty schodkowe, zaś nad prezbiterium góruje szczyt późnorenesansowy. Najciekawszym elementem architektury kościoła jest jego zachodni portal gotycki o schodkowym wykroju z laskowaniami. Wnętrze kościoła nakrywają pozorne drewniane sklepienia, w nawie głównej kolebkowe z lunetami, w prezbiterium krzyżowe. Oryginalne gotyckie sklepienia krzyżowo-żebrowe nakrywają tylko nawy boczne, zachowało się też jedno przęsło dawnego oratorium zakonnego, sklepione gwiaździście. Nawa główna oddzielona jest od naw bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na masywnych filarach międzynawowych, arkada tęczy jest również ostrołukowa.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest w całości barokowe. W prezbiterium znajduje się ołtarz z 2. ćw. XVII w. z obrazem Wręczenie kluczy św. Piotrowi w polu głównym oraz rzeźbami świętych po bokach. Powyżej obrazy: Zwiastowanie NMP, w zwieńczeniu Ukrzyżowanie a nad nim rzeźba św. Michała Archanioła. Wzdłuż obu ściana prezbiterium ustawione są XVIII-wieczne stalle z zapleckami ozdobionymi malowidłami świętych związanych z zakonem paulinów. W nawach zobaczyć można kilka dalszych ołtarzy z XVII i XVIII w. oraz pochodzącą z tegoż czasu ambonę. Wspomniane już przęsło oratorium służy jako chór muzyczny, jego parapet zdobi płaskorzeźbiona scena Zesłania Ducha Św. z poł. XVII w. Prospekt organowy pochodzi z XVIII w. Najstarszy zabytkiem kościoła jest gotycka tablica erekcyjna z 1407 r., umieszczona nad wejściem do nieistniejącej już kaplicy śś. Aniołów Stróżów. Na południowej ścianie zawieszony jest też obraz Chrystusa w Ogrojcu, namalowany ok. 1700 r. być może przez malarza Karola de Prevot. W kaplicy Jagniątkowskich pełniącej dziś rolę zakrystii zachowały się tablice epitafijne członków tej rodziny. Przy kościele od południowego zachodu stoi okazała drewniana dzwonnica z XVIII w.

Rzut poziomy za: Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. III, Województwo kieleckie, z. 1, Powiat buski, Warszawa 1957
Zub J., Beszowa. Kościół i klasztor pauliński, Tarnobrzego 1998

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł