świętokrzyskie

Lokalizacja: Bodzentyn, powiat Kielce, ulica Kościelna 3 (50.942170, 20.953524)
Budowa: 1440-1452
Styl: gotyk

HISTORIA. Budowlą, która dominuje w panoramie Bodzentyna jest dawny kościół kolegiacki, p.w. Wniebowzięcia NMP. Został wzniesiony w latach 1440-1452 z fundacji Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego a od 1449 r. także kardynała. Dopiero w XVII w. zasklepiono korpus i prezbiterium, wtedy też zamurowano okna nawy głównej.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony jest z bazylikowego, trójnawowego i czteroprzęsłowego korpusu oraz trójprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Przy prezbiterium od północy zakrystia i skarbiec a przy korpusie od południa kruchta. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami dwuuskokowymi, między którymi mieszczą się ostrołukowe okna, obustronnie rozglifione. Nad nawą główną i prezbiterium wspólny dach dwuspadowy z barokową wieżyczką na sygnaturkę, nad nawami bocznymi i przybudówkami dachy pulpitowe. Wewnątrz nawa główna i prezbiterium nakryte są stropem, ozdobionym późnorenesansową dekoracją stiukową, zaś zakrystia i skarbiec sklepione są krzyżowo-żebrowo. Filary międzynawowe czworoboczne z przyporami od strony naw bocznych. Arkady międzynawowe oraz łuk tęczy ostrołukowe. W kościele znajduje się pięć portali gotyckich, z nich cztery ostrołukowe, zaś jeden schodkowy z laskowaniami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. We wnętrzu uwagę zwraca ołtarz główny, wykonany w latach 1545-46 jako ołtarz główny dla katedry na Wawelu. W 1647 r. został przeniesiony do kolegiaty w Kielcach a następnie przed rokiem 1728 trafił do Bodzentyna. Uważany jest dziś za najwspanialszy renesansowy ołtarz w Polsce a jego wykonanie przypisuje się artystom włoskim zatrudnionym przy Kaplicy Zygmuntowskiej. Ozdobiony jest dekoracją snycerską oraz rzeźbami śś. Stanisława i Wacława, zaś w polu środkowym umieszczony jest obraz Ukrzyżowanie, namalowany przez Petrusa Venetusa w 1547 r. Tuż obok ołtarza znajduje się renesansowy nagrobek biskupa krakowskiego, Franciszka Krasińskiego (zm. 1577). W tęczy w ozdobnej mandorli podwieszone są dwa krucyfiksy, późnogotycki od strony prezbiterium i późnobarokowy od strony nawy. W nawie północnej znajduje się inny cenny zabytek, późnogotycki tryptyk Zaśnięcia Panny Marii, którego pole środkowe przypisywane jest krakowskiemu malarzowi Marcinowi Czarnemu. Przedstawia on sceną Zaśnięcia Matki Bożej w otoczeniu aniołów oraz klęczącą postać fundatora tryptyku, biskupa krakowskiego Jana Konarskiego. Z okresu średniowiecza pochodzi jeszcze kilka innych zabytków znajdujących się w kościele. Wśród nich gotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem z około 1430 r., w typie tzw. Pięknych Madonn, umieszczona w barokowym ołtarzu w nawie południowej. Ponadto w kościele zobaczyć można kamienną chrzcielnicę późnogotycką z 1492 r. oraz umieszczoną w kruchcie tablicę erekcyjną z 1452 r. ze sceną polecanego przez św. Hieronima fundatora, Zbigniewa Oleśnickiego ofiarowującego model kościoła tronującej Madonnie.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł