świętokrzyskie
Lokalizacja: Chęciny, powiat Kielce, Franciszkańska 10 (50.802427, 20.460995)
Budowa: XIV w.
Styl: gotyk
Chęciny to niewielkie miasteczko położone w pobliżu Kielc i słynące głównie z malowniczych ruin zamku. Znajdują się tam także interesujące zabytki architektury sakralnej: kościół parafialny św. Bartłomieja oraz zespoły klasztorne klarysek i franciszkanów.
HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Chęcin za sprawą fundacji Kazimierza Wielkiego z 1368 r. Zapewne jeszcze w XIV w. wznieśli gotycki kościół i zabudowania klasztorne. W 1465 r. wybuchł w mieście pożar, który nie oszczędził także kościoła i klasztoru. Kościół został wkrótce odbudowany, być może obniżono wtedy dachy prezbiterium. W czasie szerzącej się w Rzeczpospolitej reformacji kościół został przejęty przez arian, zwanych też „braćmi polskimi” i zamieniony w latach 1581-1603 na zbór. Po odzyskaniu kościoła przez katolików, kościół został odnowiony a klasztor rozbudowany. Prace te były możliwe dzięki wsparciu Stanisława Branickiego, starosty chęcińskiego, który ufundował też przylegającą do zabudowań klasztornych barokową kaplicę św. Leonarda. Kolejne zniszczenia dotknęły klasztor i kościół podczas potopu szwedzkiego, kiedy to w 1657 r. miasto najechały wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie. Trwająca od 1668 r. odbudowa zakończyła się ponowną konsekracja w 1685 r. Kolejny cios spadł na franciszkanów w 1817 r. kiedy to władze rosyjskie dokonały kasaty klasztoru i zmusiły zakonników do opuszczenia Chęcin. Od tego czasu zabudowania klasztorne służyły m.in. jako więzienie a później magazyny. W czasach PRL-u klasztor zamieniono na hotel a w kościele urządzono restaurację. Franciszkanie odzyskali kościół i zabudowania klasztorne w 1991 r. Od tego czasu trwają prace restauratorskie i remontowe.
ARCHITEKTURA. Kościół franciszkanów do dziś zachował swoją pierwotną gotycką formę. Złożony jest z trójprzęsłowej nawy i węższego od niej wydłużonego, trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się duże ostrołukowe okna, w prezbiterium obustronnie rozglifione. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe, nad prezbiterium silnie obniżony. Fasada zachodnia zwieńczona jest trójkątnym szczytem, rozczłonkowanym ostrołukowymi blendami. Poniżej duże okno ostrołukowe a w wejściu profilowany portal ostrołukowy. Wewnątrz kościół nakryty jest sklepieniami: sieciowym w prezbiterium i krzyżowym w nawie. Łuk tęczy ostrołukowy. Wyposażenie wnętrza w większości przepadło. Na wschodniej ścianie prezbiterium umieszczony jest barokowy krucyfiks, który przez 180 lat przechowywany był w pobliskim kościele klarysek i w 2000 r. powrócił do kościoła franciszkanów. Do wschodniego skrzydła klasztoru dobudowana jest barokowa kaplica, na planie kwadratu, nakryta kopułą z latarnią. Do kaplicy od wschodu przylega niewielka apsyda. Elewacje zewnętrzne kaplicy posiadają skromne podziały ramowe. Bogatszą formę posiada latarnia, której otwory okienne ujęte są płaskorzeźbionymi postaciami ustawionymi na konsolkach.
LITERATURA
Braun J., Chęciny i okolice. Przewodnik, Warszawa 1979
Strona internetowa: http://www.franciszkanie.pl/news.php?id=143
