świętokrzyskie
Nowy Korczyn, kościół Świętej Trójcy, ss. Elżbiety i Wawrzyńca
Lokalizacja: Nowy Korczyn, ul. Farna, powiat Busko Zdrój (50.299928, 20.807269)
Budowa: XVI w., 1610-1634
Styl: późny gotyk, renesans
HISTORIA. W 1470 r. wzmiankowany był pierwszy parafialny kościół w Nowym Korczynie p.w. śś. Elżbiety i Wawrzyńca. Zbudowany był z drewna i spłonął w 1608 r. Obecny murowany kościół zbudowany został zapewne w XVI w. a jego konsekracji dokonał w 1659 r. biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Dzisiejszy gotycko-renesansowy wygląd kościół zyskał po przebudowie w latach 1610-34.
ARCHITEKTURA. Złożony jest z trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego wielobocznie i czteroprzęsłowej nawy, do której od północy przylegają zakrystia oraz kaplice Matki Boskiej Różańcowej z XVII w. i św. Jana Kantego z XVIII w., a od południa kaplica Pana Jezusa z 1. połowy XVII w. Fasada frontowa, wsparta przyporami w narożach, zwieńczona jest trójkątnym szczytem, rozczłonkowanym pilastrami, z umieszczonymi we wnękach rzeźbami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz śś. Elżbiety, Mikołaja i Wawrzyńca. W wejściu późnorenesansowy portal kamienny z 1634 r., z orłem polskim ze snopkiem Wazów. Do fasady od północy przylega zachodnia ściana przedsionka kaplicy św. Jana Kantego, która zwieńczona jest półszczytem a w wejściu ozdobiona wczesnobarokowym portalem. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, a na jednej z nich, przy nawie od południa, znajduje się rzeźbiona głowa Chrystusa. Pomiędzy przyporami, do prezbiterium przylegają dwa Ogrojce otwarte arkadami filarowymi, ogrodzone kamiennymi parapetami. W jednym barokowa rzeźba Chrystusa w Ogrojcu, drugi zwieńczony rzeźbami św. Kingi i leżących aniołów. Powyżej okna prezbiterium ostrołukowe. Nawa i prezbiterium nakryte dachami dwuspadowymi, kaplica św. Jana Kantego dachem pulpitowym. Ściany wewnątrz podzielone są pilastrami, nawa i prezbiterium nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach, z dekoracją stiukową o motywach geometrycznych, ramowych: w prezbiterium późnorenesansową, w nawie wczesnobarokową. Tęcza półkolista z barokowo wygiętą belką i barokowym krucyfiksem z XVII w. Nawa otwarta do kaplic bocznych półkolistymi arkadami.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz główny z 1692 r. z obrazami Ukrzyżowania i Zdjęcia z krzyża z XVII/XVIII w. Przy ścianach ustawione są stalle barokowe z 2. połowy XVII w., z malowanymi scenami związanymi z zakonem jezuitów, obrazami świętych, Matki Boskiej i Ukrzyżowania oraz z rzeźbami Matki Boskiej, zakonników i dwóch świętych: biskupa i Jakuba Starszego. W nawie, przy tęczy znajdują się dwa barokowe ołtarze boczne z 2. połowy XVII w., po prawej św. Walentego i po lewej św. Izydora. Z innych zabytków warto wymienić wczesnobarokową ambonę z około połowy XVII w., z rzeźbami świętych, barokową chrzcielnicę z XVII w., marmurową z blaszana pokrywą, trzynaście ławek późnobarokowych i dwa konfesjonały późnobarokowe z XVIII w.
Kaplica Matki Boskiej Różańcowej. Dostawiona do nawy od północy, wzniesiona około połowy XVII w., na rzucie ośmioboku, nakryta eliptyczną kopułą z latarnią. Wewnątrz w kopule malowidła w stiukowych obramieniach, ze scenami z życia Matki Boskiej, malowane przez Bernarda Szczodrowskiego w 1870 r. We wnętrzu znajduje się późnobarokowy ołtarz z XVIII w., z łaskami słynącym obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w metalowej sukience również z XVIII w.
Kaplica św. Jana Kantego z 1. połowy XVII w., nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, poprzedzona od zachodu przedsionkiem. W środku zobaczyć można ołtarz z obrazem św. Jana Kantego z 3. ćwierci XVIII w. i płaskorzeźbą Opłakiwania Chrystusa, która jest częścią środkową późnogotyckiego tryptyku z początku XVI w.
Kaplica Pana Jezusa dobudowana jest od południa do nawy. Zbudowana jest w 1. połowie XVII w., na planie kwadratu, z ośmiobocznym bębnem na pendentywach, nakrytym eliptyczną kopułą z latarnią. Kopuła od wewnątrz ozdobiona jest stiukami listwowo-ramowymi i kartuszami z herbami fundatorów w pendentywach. We wnętrzu ustawiono wczesnobarokowy ołtarz z 1. poł. XVII w., wykonany z marmuru, z krucyfiksem i płaskorzeźba Matki Boskiej z tego samego czasu. Pod kaplicą znajdują się groby fundatorów kaplicy, rodziny Żukowskich.
LITERATURA
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. III, Województwo kieleckie, z. 1, Powiat buski, Warszawa 1957
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Nowy Korczyn, kościół Świętej Trójcy, ss. Elżbiety i Wawrzyńca
