świętokrzyskie

Lokalizacja: Raków, ul. Kościelna 5, powiat Staszów (50.674927, 21.040083)
Budowa: 1640-1650
Styl:  barok

HISTORIA. Raków był w latach 1601-38 ważnym ośrodkiem ruchu religijnego arian, zwanych też braćmi polskimi lub antytrynitarzami, co wiązało się z odrzucaniem przez nich dogmatu o Trójcy Świętej. Działała tu ariańska drukarnia a przede wszystkim znana nie tylko w Rzeczpospolitej Szkoła Rakowska, słynąca z wysokiego poziomu nauczania. Nasilająca się od początku XVII w. kontrreformacja prowadziła do prześladowań arian. Jej ofiarą padł też ośrodek w Rakowie, do którego upadku przyczynił się w znacznej mierze biskup krakowski Jakub Zadzik. On to po zlikwidowaniu zboru ariańskiego, ufundował obecny barokowy kościół, wznoszony w latach 1640-50.

ARCHITEKTURA. Jest to trójnawowa, czteroprzęsłowa bazylika z krótkim jednoprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym półkoliście. Po bokach prezbiterium znajdują się analogiczne przybudówki przeznaczone na kaplicę i zakrystię. Zewnętrzne elewacje opięte są jeszcze przyporami. Od frontu szeroka fasada typu karmelickiego, o dwóch kondygnacjach rozdzielonych wydatnym gzymsem z belkowaniem i zwieńczona trójkątnym szczytem, trójosiowa, podzielona zdwojonymi pilastrami. Jej górna kondygnacja ujęta jest po bokach spływami wolutowymi i obeliskami. W dolnej kondygnacji znajduje się półkolisty portal. Nawę główną i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, zaś nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Nad nawą wznosi się neogotycka wieżyczka na sygnaturkę. Wnętrze nakryte jest sklepieniami kolebkowymi ozdobionymi sztukateriami typu lubelskiego. Ściany rozczłonkowane są kompozytowymi pilastrami. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest przeważnie późnobarokowe a składa się na nie m.in. dziewięć ołtarzy i ambona, które zostały wykonane w 2. ćwierci XVIII w. przez warsztat krakowskiego snycerza Antoniego Frączkiewicza. Ołtarz główny wykonany został w 1729 r. przez Antoniego Frączkiewicza według projektu architekta Kacpra Bażanki. W ołtarzu tym umieszczony jest łaskami słynący obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, ufundowany w 1646 r. przez szlachcica Jakuba Promnickiego. W kościele znajduje się też wczesnobarokowa chrzcielnica oraz kila epitafiów.

LITERATURA

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Sztuka polska T. 4. Wczesny i dojrzały barok (XVII w.), wyd. Arkady, Warszawa 2013
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, oprac. zb., Arkady 2016

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł