Ukraina

obecnie cerkiew prawosławna

Lokalizacja:  Milatyn Nowy, rejon Busk, obwód Lwów (49.962344, 24.495882)
Budowa: 1771-1791
Architekt: Franciszek Ksawery Kulczycki
Styl:  późny barok

HISTORIA. W 1745 r. właścicielka wsi Teresa z Karsznickich Łączyńska, sprowadziła ze Lwowa karmelitów bosych. Przy jej pomocy zakonnicy wznieśli niewielki kościół i zabudowania klasztorne. W 1747 r. do kościoła przeniesiono łaskami słynący obraz Chrystusa Ukrzyżowanego, przechowywany dotąd w prywatnej kaplicy Sobieszczańskich w Nowym Stawie. Po utworzeniu przez karmelitów sanktuarium zdecydowano o budowie nowego kościoła, który mógłby pomieścić licznie przybywających pielgrzymów. Budowa późnobarokowej świątyni trwała latach 1771-1791 przy wsparciu Franciszka Głogowskiego. Autorem projektu świątyni był architekt Franciszek Ksawery Kulczycki, który do 1778 r. nadzorował prace budowlane. W 1788 r. władze austriackie zlikwidowały klasztor. Jednak kult cudownego wizerunku trwał nadal i Milatyn Nowy był jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Galicji Wschodniej. Od 1906 r. opiekę nad sanktuarium przejęli księża misjonarze. W 1944 r. na Milatyn Nowy, który był w większości zamieszkany przez Polaków, napadła bojówka ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA, która podpaliła plebanię i kościół. Na szczęście pożar szybko ugaszono i kościół został tylko nieznacznie uszkodzony. Po zakończeniu II wojny światowej i zagarnięciu Małopolski Wschodniej przez Sowietów, kościół został zamknięty a obraz trafił do Krakowa. Obecnie umieszczony jest w kościele misjonarzy św. Wincentego a Paulo na Kleparzu. Na początku lat 90-tych kościół został zamieniony na cerkiew prawosławną.

ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego. Składa się z bazylikowego korpusu nawowego, w którym szersza nawa główna ujęta jest wąskimi nawami bocznymi, transeptu oraz krótkiego prostokątnego prezbiterium z przybudówkami zakrystyjnymi po bokach. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się potężna kopuła z latarnią. Fasada kościoła trójkondygnacjowa, podzielona pilastrami, kolumnami i wydatnymi gzymsami. Dolna kondygnacja szeroka pięcioosiowa, z wejściem głównym ujętym parami kolumn, dźwigających odcinki belkowania. Środkowa kondygnacja jest trójosiowa i mieści po środku okno w bogatej barokowej oprawie a w polach bocznych znajdują się wnęki z posągami śś. Szymona i Jana Nepomucena. Górna kondygnacja ujęta jest spływami wolutowymi i nakryta trójkątnym naczółkiem. Nawa główna, prezbiterium i ramiona transeptu nakryte są dachami dwuspadowymi. Nawy boczne nakrywają dachy jednospadowe. Kopuła wsparta jest na wysokim ośmiobocznym tamburze. Elewacje boczne kościoła o podziałach ramowych przeprute są oknami o łukach odcinkowych. Ściany wewnątrz kościoła rozczłonkowane są pilastrami. Wnętrza nakryta są sklepieniami kolebkowymi z lunetami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele zachowało sie kilka godnych uwagi obiektów zabytkowych. W prezbiterium umieszczony jest późnobarokowy ołtarz główny z 2. połowy XVIII w., przeniesiony z kościoła karmelitów we Lwowie. W nawie głównej znajduje się fragment późnobarokowej ambony z 1740 r. również pochodząca z kościoła karmelitów we Lwowie. Przy prezbiterium ustawiony jest klasycystyczny pomnik nagrobny Antoniny z Powszów Raciborowskiej z 1808 r., dzieło lwowskiego rzeźbiarza Hartmana Witwera.

LITERATURA

Osip-Pokrywka M., Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich, Warszawa 2014
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, t. III, Ziemia lwowska, Pruszków 2007

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł