wielkopolskie

Gniezno, kościół św. Jana Chrzciciela

Lokalizacja: Gniezno, Świętego Jana 2 (52.537943, 17.597625)
Budowa: XIV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Cennym zabytkiem gotyckiej architektury jest gnieźnieński kościół św. Jana Chrzciciela, położony na północ od rynku, na terenie dawnego przedmieścia Grzybowo. Jego początki sięgają połowy XIII w. kiedy to z fundacji książąt wielkopolskich Przemysła I i Bolesława Pobożnego rozpoczęto budowę świątyni dla zakonu bożogrobców. Zakonnicy przybyli do Gniezna już w końcu XII w. i początkowo osadzeni zostali przy kościele św. Krzyża. Obecny kościół wzniesiono w dwóch etapach, najpierw w 1. połowie XIV w. zbudowano prezbiterium a następnie na przełomie 3. i 4. ćw. XIV w. dostawiono nawę z wieżą. W wiekach XVII i XVIII kościół uległ pewnym przekształceniom, wybito wtedy m.in. nowe okna w prezbiterium oraz wstawiono nowy portal północny do nawy.

ARCHITEKTURA. Gotycka świątynia złożona z jednonawowego czteroprzęsłowego korpusu i jednoprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego dwubocznie. Od zachodu do nawy przylega czworoboczna wieża z zakrystią w przyziemiu. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się ostrołukowe okna. Od południa do nawy prowadzi ostrołukowy portal gotycki. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Wieża podzielona jest na cztery kondygnacje rzędami blend i dwudzielnych okien, w dolnej kondygnacji okrągłe okno wypełnione jest czterolistnym maswerkiem, całość nakrywa barokowy hełm z 1666 r. z podwójną latarnią. Wewnątrz kościół nakryty jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, zaś w zamknięciu prezbiterium sklepieniem pięciodzielnym z promienistym układem żeber. Wsporniki w nawie posiadają bogatą dekorację rzeźbiarską o motywach figuralnych i zoomorficznych. Podobnie zworniki które w prezbiterium ozdobione są m.in. krzyżem bożogrobców, zaś w nawie dwiema głowami dwutwarzowymi i kwiatem z podwójną koroną. Arkada tęczy jest ostrołukowa. W prezbiterium w północnej i południowej ścianie znajdują się półkoliste wnęki na sedilia, trójdzielne z płytkimi arkadami. Na północnej ścianie prezbiterium mieści się nisza na sakrarium w kamiennym obramieniu.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany i sklepienie kościoła pokrywa wartościowa gotycka polichromia z 3. ćw. XIV w. ze scenami z życia Chrystusa, Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela oraz innych świętych, królów i proroków.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Gniezno. Przewodnik, wyd. Plinta 2008

Gniezno, kościół św. Jana Chrzciciela

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł