wielkopolskie
Gniezno, kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego, franciszkanów
Lokalizacja: Gniezno, Franciszkańska 12 (52.536699, 17.596102)
Budowa: po 1259, 4. ćw. XIV w. – połowa XIV w., XVIII w.
Styl: gotyk, późny barok
HISTORIA. W 1259 r. książę wielkopolski Bolesław Pobożny sprowadził do Gniezna zakon franciszkanów, dla których ufundował nowy kościół. Jego następca i bratanek, Przemysł II rozszerzył fundację stryja o zabudowania przeznaczone dla klarysek. W 1284 r. do zakonu tego wstąpiła wdowa po Bolesławie Pobożnym, Jolenta Helena, późniejsza błogosławiona Jolenta, która była też rodzoną siostrą świętej Kingi. W 4. ćwierci XIII w. ukończone zostało prezbiterium kościoła franciszkanów, zaś od końca XIII w. przez pierwszą połowę XIV w. budowana była nawa kościoła oraz oratorium dla klarysek. W XVIII w. kościół został znacząco zbarokizowany m.in. poprzez założenie kolebkowych sklepień w nawie oraz przebudowę fasady. W latach 1930-32 miała miejsce częściowa regotycyzacja kościoła, która dała świątyni obecny wygląd.
ARCHITEKTURA. Kościół franciszkanów jest gotycko-barokową budowlą złożoną z pięcioprzęsłowej nawy i czteroprzęsłowego prezbiterium, równego szerokością nawie i zamkniętego ścianą prostą. Do nawy od północy przylega salowe, pięcioprzęsłowe oratorium klarysek. Od zachodu do nawy dobudowana jest czterokondygnacyjna wieżą, nakryta namiotowym daszkiem. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami. Nad nawą i prezbiterium wznosi się wspólny dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę. Oratorium nakryte jest dachem pulpitowym. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Jego wnętrze oświetlają okna ostrołukowe dwudzielne a od wschodu trójdzielne z maswerkiem. Sklepienie krzyżowo-żebrowe nakrywa również nawę główną, jest ono jednak efektem rekonstrukcji z lat 1930-32. Oratorium klarysek pierwotnie połączone było z kościołem tylko niewielkimi otworami okiennymi ale od lat 30-tych stanowi jego nawę północną.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest barokowe i rokokowe, pochodzi przeważnie z XVIII w. a składają się na nie gównie ołtarze, rzeźby i obrazy. W ołtarzu głównym pod rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego znajduje się otoczony miejscowym kultem wizerunek Matki Boskiej Pocieszenie z XVII w. W dawnym oratorium warto zwrócić uwagę na relikwiarz bł. Jolenty, wykonany przez kolońskiego złotnika Gabriela Hermelinga.
Rzut poziomy kościoła pochodzi ze strony internetowej: http://regionwielkopolska.pl/
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Gniezno. Przewodnik, wyd. Plinta 2008
Strona internetowa: http://www.franciszkanie.gniezno.pl/
Gniezno, kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego, franciszkanów
