wielkopolskie

Lokalizacja: Poznań, Dominikańska 8 (52.409608, 16.937203)
Budowa: przed 1253
Styl: wczesny gotyk, barok

HISTORIA. Dominikanie przybyli do Poznania około 1231 r. i początkowo osiedlili się w pobliskiej osadzie Śródka. W 1244 r. z inicjatywy księcia Przemysła I przenieśli się na lewy brzeg Warty, na teren tzw. Osady św. Gotarda. Do 1253 r. wznieśli istniejący do dziś wczesnogotycki kościół o dwóch nawach i wydłużonym prezbiterium. Około 1500 r. od północy dostawiono do kościoła kaplicę MB Różańcowej. W 1698 r. świątynia została uszkodzona przez powódź, runęły wtedy filary i wczesnogotyckie sklepienia. Odbudowę w latach 1700-24 prowadził architekt Jan Catenazzi, który nadał nawie barokową formę a do fasady dostawił wieżę. W 1725 r. huragan zerwał dachy i nad kościołem. Wreszcie w 1803 r. w wyniku pożaru runęło gotyckie sklepienie krzyżowe prezbiterium. Odbudowa kościoła trwała do 1814 r. i w jej wyniku prezbiterium nakryto drewnianym sklepieniem kolebkowym a fasadę zwieńczono nowym szczytem. W 1834 r. władze pruskie odebrały dominikanom kościół i zabudowania klasztorne. W 1920 r. przejęli je jezuici, którzy zmienili wezwanie kościoła na Matki Bożej Pocieszenia. Podczas okupacji Niemcy zamienili kościół na magazyn. W latach 1970-71 odkuto tynki ścian i odsłonięto pierwotne gotyckie okna.

ARCHITEKTURA. Dawny kościół dominikanów jest budowlą wczesnogotycką, złożoną z pięcioprzęsłowej nawy i węższego trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Do nawy od północy przylega gotycka kaplica a od zachodu barokowa dzwonnica, zbudowana na planie kwadratu, rozdzielona na dwie kondygnacje wydatnym gzymsem i nakryta dachem namiotowym. Na zewnątrz prezbiterium opięte jest przyporami, między którymi znajdują się pary ostrołukowych okien, nawę zaś oświetlają okna zamknięte łukiem segmentowym. Elewacje boczne wieńczy fryz arkadkowy. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Portal zachodni jest uskokowy, ostrołukowy z trzema parami kolumn o kielichowo-blokowych głowicach oraz sznurowych trzonach. Wnętrze kościoła nakrywają sklepienia żaglaste. Wnętrze kaplicy MB Różańcowej nakryte jest gotyckim sklepieniem gwiaździstym. Ściany prezbiterium rozczłonkowane są pojedynczymi pilastrami, ściany w nawie rozczłonkowane są zwielokrotnionymi pilastrami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Najstarszym elementem wyposażenia jest późnogotycka chrzcielnica z początku XVI wieku ozdobiona płaskorzeźbioną sceną Ukrzyżowania. Z innych zabytków warto wymienić ustawione w prezbiterium późnorenesansowe zaplecki stalli z lat 1620-30 z płaskorzeźbionymi scenami z życia śś. Dominika i Jacka oraz bogato rzeźbioną późnobarokową amboną, wykonaną przez snycerza F. A. Prumbachera w 1715 r. W ołtarzu głównym umieszczony jest łaskami słynący wizerunek Matki Bożej Różańcowej. Cennym zabytkiem jest też umieszczona w kaplicy późnogotycka płyta nagrobna kasztelana lwowskiego Feliksa Padniewskiego (zm. 1488), wykonana w norymberskim warsztacie Vischerów. Płyta ta została pod czas II wojny światowej zrabowana przez Niemców a powróciła do Poznania w 1990 r. z petersburskiego Ermitażu.

LITERATURA

Jaśkowiak F., Łęcki W., Poznan i okolice. Przewodnik, Warszawa 1983
Sztuka gotycka w Polsce, opr. zb., wyd. ARKADY, Warszawa 2010
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Strona internetowa: http://poznan.jezuici.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł