wielkopolskie

Lokalizacja: Poznań, Działowa 25 (52.413605, 16.930332)
Budowa: 1644-1680
Architekt: Krzyszof Bonadura starszy
Styl: barok

HISTORIA. Karmelici przybyli do Poznania w 1618 r. i początkowo wznieśli drewniany kościół. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1644 r. według planów i pod kierunkiem Krzysztofa Bonadury starszego. Po jego śmierci budowę prowadził aż do jej ukończenia około 1680 r. Jerzy Catenazzi. Po kasacie klasztoru w 1801 r. jego wyposażenie uległo rozproszeniu. W 1828 r. po przejęciu kościoła przez protestantów usunięto rzeźby z fasady oraz przekształcono wnętrze, wprowadzając m.in. empory. Po odzyskaniu niepodległości kościół pełnił funkcję kościoła garnizonowego. W 1932 r. przeprowadzono rekonstrukcję wnętrza w duchu baroku. W 1945 r. w czasie działań wojennych zniszczeniu uległy dach, fasada i elewacja południowa, spalone zostało także wyposażenie. W tym samym roku kościół i klasztor po blisko 150 latach odzyskali karmelici. Do 1950 r. usunięto zniszczenia wojenne i zrekonstruowano fasadę.

ARCHITEKTURA. Kościół karmelitów jest budowlą barokową, zbudowaną na rzucie prostokąta. Złożoną z dwuprzęsłowego korpusu z parami kaplic po bokach nawy, transeptu o płytkich ramionach oraz dwuprzęsłowego prezbiterium z kaplicami po bokach. Posiada trójkondygnacjową fasadę frontową, rozdzieloną gzymsami oraz rozczłonkowaną pilastrami toskańskimi. Dolna kondygnacja jest siedmioosiowa, środkowa pięcioosiowa a górna trójosiowa. Najszersze jest środkowe pole fasady, w którego dolnej kondygnacji znajduje się portal z naczółkiem, zaś w środkowej i górnej kondygnacji duże okna. W polach bocznych fasady mieszczą się konchowe nisze. Środkowa kondygnacja ujęta jest po bokach spływami z obeliskami. W górnej kondygnacji ujętej spływami wolutowymi znajdują się nisze z rzeźbami św. Rafała Kalinowskiego i karmelitanki Marii Teresy Marchockiej. Całość wieńczy trójkątny naczółek. Elewacje boczne są gładkie poza ścianami nawy i prezbiterium, które podzielone są lizenami. Szczyty transeptu ujęte są spływami, zaś pary pilastrów wspierają belkowanie i trójkątny naczółek. Prezbiterium, nawę i ramiona transeptu nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz kaplice nawowe połączone są niskimi przejściami i otwarte są do nawy półkolistymi arkadami. Kaplice przy prezbiterium dostępne są z ramion transeptu. We wschodnim przęśle nawy mieści się empora organowa z parapetem o falistej linii. Ściany wewnątrz podzielone są pilastrami toskańskimi, zdwojonymi na półfilarach, wspierającymi obiegające wnętrze belkowanie. Nawa i prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach, nad przęsłem krzyżowym sklepienie żaglaste, w ramionach transeptu i kaplicach przy nawie sklepienia kolebkowe, w kaplicach przy prezbiterium sklepienia kolebkowo-krzyżowe.

ORYGINALNE WYPOSAŻENIE WNĘTRZA prawie się nie zachowało. Wyjątkiem jest pomnik nagrobny Wojciecha Konarzewskiego (zm. 1668), z wykonaną z piaskowca leżącą postacią zmarłego, ukazaną w zbroi. Barokowe ołtarze, ambona, rzeźby i obrazy z XVIII w. przeniesione zostały z innych kościołów m.in. z Maciejowej na Dolnym Śląsku i kościoła ewangelickiego w Obrzycku. Prospekt organowy z 1932 r. pochodzi z kościoła ewangelickiego w Szamotułach.

Rzut poziomy kościoła za: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VII, Miasto Poznań, z. 2 Kościoły i klasztory Śródmieścia 1

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VII, Miasto Poznań, z. 2 Kościoły i klasztory Śródmieścia 1
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Sztuka polska. T. 4, Wczesny i dojrzały barok, Oprac. zb., Arkady 2013
Strona internetowa: http://karmelici.info/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł