wielkopolskie
Szamotuły, kościół św. Stanisława
Marek SztorcSzamotuły, kościół św. Stanisława
Lokalizacja: Szamotuły, ul. Kapłańska 12 (52.612012, 16.576417)
Budowa: 1. ćwierć XV w., 1513-1543
Styl: gotyk, późny gotyk
HISTORIA. W 1298 r. wzmiankowana jest parafia w Szamotułach co zapewne świadczy o istnieniu w Szamotułach pierwszego kościoła. Obecny kościół został zbudowany w 1. ćwierci XV w. z fundacji Dobrogosta i Wincentego Szamotulskich. Po połowie XV w. wzniesiono kaplice przy prezbiterium. W latach 1513-42 kościół został rozbudowany z fundacji Łukasza Górki. Podwyższono wtedy prezbiterium, zaś kaplice przylegające do niego przekształcono w nawy. Ponadto wzniesiono filary i arkady międzynawowe a wnętrza nakryto sklepieniami. W czasie reformacji w 1569 r. kościół przejęli luteranie a później bracia czescy. W 1594 r. świątynia powróciła w ręce katolików. W latach 1884-90 przeprowadzono restaurację kościoła, rozebrano wieżę i dostawiono kruchtę od południa.
ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony z trónawowego pięcioprzęsłowego korpusu bazylikowego oraz trójnawowego dwuprzęsłowego prezbiterium bazylikowego, zamkniętego ścianą prostą. Fasadę zachodnią i ścianę wschodnią wieńczą szczyty schodkowe z blendami. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, między którymi w nawach bocznych rozmieszczone są duże okna półkoliste. Nawę główną korpusu i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Od zachodu do wnętrza prowadzi uskokowy portal ostrołukowy. Wewnątrz prezbiterium oddzielone od korpusu profilowaną arkadą. Prezbiterium, nawa główna i nawy boczne nakryte są sklepieniami gwiaździstymi wspartymi na konsolach. Filary międzynawowe czworoboczne wspierają ostrołukowe profilowane arkady.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W prezbiterium umieszczony jest późnorenesansowy ołtarz główny z 1616 r. z obrazem Zdjęcie z Krzyża namalowanym według obrazu Luca Giordano. Przy lewym filarze prezbiterium znajduje się renesansowy pomnik nagrobny Jakuba Rokossowskiego (zm. 1580), podskarbiego koronnego, który wykonał Hieronim Canavesi. Na belce tęczowej umieszczony jest gotycki krucyfiks wykonany w latach 1380 do 1390. W nawie południowej ustawiony jest barokowy ołtarz wykonany w 1701 r. przez Adama Swacha z Poznania, który namalował także obrazy w bocznych polach przedstawiające świętych Stanisława i Wojciecha oraz Szczepana i Wawrzyńca. W polu głównym ołtarza umieszczony jest łaskami słynący obraz Matki Bożej Pocieszenia, będący ruską ikoną z 1. połowy XVII w. W ścianie nawy południowej umieszczona jest płyta nagrobna Andrzeja Szamotulskiego, wojewody poznańskiego (zm. 1511), wykonana w warsztacie Hermana Vischera w Norymberdze w 1505 r.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Sztuka polska T. 2, Gotyk, opr. zb., wyd. Arkady, Warszawa 2010
Strona internetowa: https://regionwielkopolska.pl/katalog-obiektow/kosciol-pw-mb-pocieszenia-i-sw-stanislawa-biskupa-w-szamotulach/
Strona internetowa: https://www.kolegiata.pl
Szamotuły, kościół św. Stanisława