zachodniopomorskie
Gryfice, kościół Wniebowzięcia NMP
Marek SztorcGryfice, kościół Wniebowzięcia NMP
Lokalizacja: Gryfice, ul. Niepodległości 64 (53.913553, 15.198229)
Budowa: 1300, 1. połowa XIV w.
Styl: gotyk
HISTORIA. Kościół w Gryficach jest okazałą budowlą gotycką. Powstawał w kilku etapach. Około 1300 r. ukończono budowę prezbiterium, do którego w 1. połowie XIV w. dobudowano korpus nawowy. W 1. połowie XV w. wzniesiono wieżę i zakrystię. Przed 1498 r. do korpusu od północy dostawiono kaplicę Mariacką. Po roku 1547 kościół na fali szerzącej się reformacji przejęli luteranie. W 1658 r. kościół został zniszczony w czasie pożaru miasta, następnie odbudowany do 1667 r. Wieża została nakryta obecnym hełmem w 1859 r. W latach 1909-1913 kościół został odnowiony i poddany regotycyzacji, w czasie której zrekonstruowano sklepienia krzyżowo-żebrowe, sterczyny szczytu wschodniego oraz maswerki okienne.
ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony jest z trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą oraz czteroprzęsłowego, trójnawowego halowego korpusu. Przy prezbiterium od południa znajduje się piętrowa zakrystia. Do korpusu od północy przylega kaplica Mariacka, zaś od zachodu masywna wieża. Przy zachodnich narożach korpusu znajdują się smukłe ośmioboczne wieżyczki schodowe. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, w korpusie uskokowymi, w prezbiterium od wschodu ukośnymi, zdobionymi wimpergami z maswerkami. Między przyporami mieszczą się ostrołukowe okna trójdzielne. Wschodnia ściana prezbiterium zwieńczona jest trójkątnym szczytem o dwóch strefach dwudzielnych blend maswerkowych. Poniżej znajduje sie duże sześciodzielne okno ostrołukowe z maswerkiem. Pod okapem kościół obiegają ceramiczne fryzy o motywach wici z rozetkami i winorośli. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe. Masywna wieża jest czterokondygnacyjna, w górnych partiach dekorowana rzędami wnęk wypełnionych bliźnimi i kolistymi blendami, nakrywa ją baniasty hełm z latarnią. Prezbiterium i korpus nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe. W korpusie wsparte są na ośmiobocznych filarach i ostrołukowych arkadach międzynawowych. Przyziemie wieży i zakrystię nakrywają sklepienia gwiaździste. Kaplica Mariacka nakryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym pierwotnie wspartym na środkowym filarze. Ściany boczne wewnątrz prezbiterium rozczłonkowane są ostrołukowymi arkadami w przyziemiu. W górnych partiach ścian bocznych naw mieszczą się arkadowe wnęki połączone przejściami przeprutymi w półfilarach. W przyziemiu zachodnich ścian naw bocznych znajdują się trójlistnie zamknięte arkady. W kościele zachowało się pięć portali ostrołukowych: 1. do prezbiterium od północy, bogato profilowany z kolumienkami; 2. z prezbiterium do zakrystii; 3. i 4. do korpusu od północy i południa, oba z kolumienkami; 5. zachodni w przyziemiu wieży, uskokowy i bogato profilowany kształtką o wątku pasowym.
WYSTRÓJ WNĘTRZA. Wewnątrz kościoła znajduje się kilka cennych elementów wyposażenia. Najstarszy jest późnogotycki tryptyk z początku XVI w. przeniesiony z Górzycy Reskiej, z figurami św. Anny Samotrzeć po środku i śś. Katarzyny i Jakuba Starszego po bokach. Na skrzydłach ustawione są figurki jedenastu apostołów i św. Jerzego. Pozostałe zabytki są przeważnie barokowe. Z 2. połowy XVII w. pochodzą drewniane empory. Ołtarz główny wykonany został około 1700 r. Prospekt organowy powstał wraz z organami około 1732 r. Wreszcie ambona została wykonana w 2. połowie XVIII w. Ciekawym zabytkiem jest też wczesnośredniowieczna chrzcielnica z XIII w. ustawiona w kruchcie. Ponadto w kościele zachowało się kilkadziesiąt zabytkowych epitafiów. Na wieży zaś zawieszone są trzy dzwony z 1948 r., największy z nich Wojciech waży 1100 kg.
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
Gryfice, kościół Wniebowzięcia NMP
