zachodniopomorskie

Gryfino, kościół Narodzenia NMP

Lokalizacja: Gryfino, Kościelna 31 (53.253072, 14.488049)
Budowa: 1254 - 1278, 1300, przełom XIV-XV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Kościół w Gryfinie jest chyba jedyną miejską farą na Pomorzu Zachodnim wzniesioną na planie krzyża greckiego. Zbudowany między 1254 a 1278 rokiem z potężną wieżą od zachodu. Około 1300 r. do zachodniego przęsła dostawiono nawy boczne, przekształcając kościół w trójnawową bazylikę. Następna rozbudowa miała miejsce na przełomie XIV i XV w., kiedy to przekształcono korpus na halę, wnętrza nakryto sklepieniami gwiaździstymi, podwyższono wieżę o dwie ceglane kondygnacje, a do prezbiterium dostawiono piętrową zakrystię. Po pożarze kościoła w 1530 r. przekształcono szczyty ramion transeptu i dachy. W XVIII w. wieżę nakryto barokowym hełmem z latarnią. Wreszcie w latach 1861-63 dokonano restauracji kościoła według wskazówek Ferdinanda von Quasta i Augusta Stülera. Założono wtedy nowe sklepienia w nawach bocznych i wymieniono oba filary w korpusie, z tego czasu pochodzą też szczyty transeptu i poprzecznych daszków nad nawami bocznymi.

ARCHITEKTURA. Kościół jest budowlą romańsko-gotycką z elementami neogotyckimi. Zbudowany jest na planie krzyża greckiego. Składa się z prostokątnego prezbiterium, transeptu i jednoprzęsłowego, trójnawowego korpusu halowego. Od zachodu do korpusu dostawiona jest wieża a do prezbiterium od północy przylega zakrystia. Wieża na planie kwadratu, pierwotnie dwukondygnacyjna z kruchtą w przyziemiu, podwyższona trzecią i czwartą kondygnację z blendami i bliźnimi oknami ostrołukowymi. Całość nakrywa baniasty hełm z podwójna latarnią. Elewacje kościoła opięte są przyporami i zwieńczone trójkątnymi szczytami ozdobionymi ostrołukowymi blendami. Całą budowlę nakrywają dachy dwuspadowe. We wschodniej ścianie prezbiterium mieści się duże czterodzielne okno ostrołukowe, wchodzące w strefę szczytu nadbudowanego około 1300 r. ujęte trójlistną blendą oraz rzędami blend wzdłuż krawędzi szczytu. Do wnętrza prowadzą portale ostrołukowe z uskokowymi ościeżami i profilowanymi archiwoltami. Wewnątrz prezbiterium, transept i nawa główna nakryte są sklepieniami gwiaździstymi, nawy boczne nakrywają sklepienia trójodporowe.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Z obiektów znajdujących się na wyposażeniu kościoła uwagę zwraca manierystyczna ambona z 1605 r., wiązana z rzeźbiarzem z kręgu Klausa Midowa. Jest ona ozdobiona płaskorzeźbionymi scenami na parapecie schodów: Wygnanie z raju, Grzech Pierworodny i Ofiara Abrahama oraz na korpusie: Zwiastowanie i Pokłon Pasterzy. Na wieży kościelnej umieszczony jest dzwon z 1680 r.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012

Gryfino, kościół Narodzenia NMP

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł