Lwów, kościół Bożego Ciała, dominikanów

Szczegóły: | Odsłony: 5123

Lwów, kościół Bożego Ciała, dominikanów

Lokalizacja: Lwów, pl. Muzealny 1 (49.842672,24.034056)
Budowa: 1749-1764
Architekci: Jan de Witte
Styl: późny barok

HISTORIA. Dominikanie według tradycji przybyli do Lwowa w 1234 r. Początkowo wznieśli kościół drewniany, jednak po włączeniu Lwowa do Polski został on zastąpiony w końcu XIV w. murowaną świątynią. Formalnej fundacji dokonał w 1378 r. książę Władysław Opolczyk, namiestnik króla Polski i Węgier Ludwika. Po pożarze w 1407 r. kościół został odbudowany i powiększony. Powstała wtedy trójnawowa i trójprzęsłowa hala z trójprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym pięciobocznie. Popadający w ruinę gotycki kościół został rozebrany a w jego miejsce w latach 1749-64 r. stanął obecny późnobarokowy. Zbudowany został z fundacji Józefa Potockiego, kasztelana krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego. Autorem projektu był spolonizowany Holender Jan de Witte, późniejszy komendant twierdzy w Kamieńcu Podolskim. W 1865 r. do kościoła przybudowano wieżę służącą jako dzwonnica. Po drugiej wojnie światowej kościół zamieniony został w muzeum ateizmu i religii, a po 1990 r. świątynię zajęli grekokatolicy, którzy nadal ją użytkują.

ARCHITEKTURA. Kościół dominikanów we Lwowie jest wybitnym dziełem polskiej XVIII-wiecznej architektury. Wzorów dla niego można szukać w architekturze włoskiej i austriackiej, szczególnie w kościele św. Karola Boromeusza w Wiedniu. Złożony jest z eliptycznej nawy, poprzedzonej przedsionkiem z dwoma bocznymi aneksami, nad którymi mieści się chór muzyczny. Do nawy na osi poprzecznej przylegają dwie duże kaplice a na osiach przekątnych cztery mniejsze, eliptyczne. Prezbiterium jest wydłużone, z dwiema kaplicami po bokach. Nawę nakrywa potężna kopułą z latarnią, wsparta na wysokim tamburze. Tambur kopuły na zewnątrz obwiedziony jest ośmioma parami kolumn, między którymi mieszczą się duże okna na przemian zamknięte łukiem segmentowym i półkolistym. Monumentalna fasada w wysuniętej do przodu części środkowej posiada wklęsłą płaszczyznę, ujętą w dwie pary kolumn przedzielonych pilastrami. Portal główny zwieńczony jest półkolistym balkonem z dużym oknem zamkniętym łukiem segmentowym, nad którym mieści się mniejsze okno eliptyczne. Całość wieńczy fronton z przerwanym przyczółkiem i napisem w polu tympanonu: Soli Deo honor et gloria (Samemu Bogu cześć i chwała), czterema posągami świętych, m.in. Augustyna i Dominika wykonanymi przez Antoniego Osińskiego oraz monstrancją z hostią w szczycie. Boczne pola fasady są cofnięte i posiadają wypukłe płaszczyzny, w których znajdują się portale i okna zamknięte łukiem segmentowym oraz posągi świętych ustawione nad gzymsem. Ściany wewnątrz kościoła rozczłonkowane są parami pilastrów wspierających wydatne belkowanie. Powyżej w dolnej strefie tamburu ustawionych jest osiem par rokokowych posągów świętych zakonników reguły augustiańskiej, wykonanych przez lwowskich rzeźbiarzy Sebastiana i Fabiana Fesingerów w latach 1760-64. Górna część wnętrza tamburu opięta jest ośmioma parami kolumn podtrzymującymi kopułę. Pierwotne wyposażenie kościoła przetrwało tylko częściowo.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny jest kopią, która na początku XX w. zastąpiła oryginalny rokokowy ołtarz. Kopią jest też umieszczony w ołtarzu wizerunek Madonny, który zastąpił łaskami słynący XV-wieczny oryginalny obraz, przeniesiony w 1945 r. do kościoła dominikanów w Gdańsku. Z pierwotnego ołtarza zachowały się za to drewniane posągi świętych Piotra, Pawła, Mateusza i Jana Chrzciciela wykonane przez Piotra Polejowskiego w latach 1775-77. Warto też zwrócić uwagę na umieszczone w kościele klasycystyczne pomniki nagrobne. Najcenniejszy z nich jest pomnik hrabiny Józefy Dunin-Borkowskiej (zm. 1816), który jest dziełem wybitnego duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena. Dla Polaków odwiedzających kościół wartość sentymentalną ma pomnik nagrobny wybitnego polskiego malarza romantycznego Artura Grottgera (zm. 1867).

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Lwów. Ilustrowany przewodnik, wyd. „VIA NOVA”, Wrocław 2001
Kębłowski J., Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1987
Medyński A., Lwów. Przewodnik, Lwów 1937 (reprint Warszawa 1990)
Osip-Pokrywka M., Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich, Warszawa 2014
Ostrowski J.K., Lwów, Dzieje i sztuka, Kraków 1997
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, t. IV, Lwów, Pruszków 2008
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, Oprac. zb., Arkady 2015
Żyła W., Kościół i klasztor dominikanów we Lwowie, Lwów 1923

Lwów, kościół Bożego Ciała, dominikanów