Lwów, kościół św. Piotra i Pawła, jezuitów

Szczegóły: | Odsłony: 3833

Lwów, kościół św. Piotra i Pawła, jezuitów
obecnie cerkiew garnizonowa

Lokalizacja: Lwów, ul. Teatralna 13 (49.841608, 24.028986)
Budowa: 1610-1638
Architekci: Giacomo Briano
Styl: barok

HISTORIA. Jezuici przybyli do Lwowa w 1584 r., jednak dopiero w 1608 r. utworzyli w mieście kolegium. W 1610 r. rozpoczęli budowę kościoła z fundacji Elżbiety z Gostomskich Sieniawskiej według projektu Giacomo Briano, generalnego architekta jezuitów w Polsce. Prace budowlane trwały do 1638 r. ale wykańczanie świątyni przeciągnęło się jeszcze o dwie dekady. W 1702 r. przy południowo-zachodnim narożniku kościoła zbudowano 100 metrową dzwonnicę, najwyższą w ówczesnym Lwowie, którą w 1830 r. władze austriackie nakazały rozebrać. Po zagarnięciu Lwowa przez ZSRR, kościół został zamieniony na magazyn książek, w którym przechowywano m.in. zbiory należące do Ossolineum. W 2011 r. kościół przekazano cerkwi grekokatolickiej z przeznaczeniem na świątynię garnizonową.

ARCHITEKTURA. Lwowski kościół jezuitów należy do najwcześniejszych barokowych realizacji na terenie dawnej Rzeczypospolitej. Złożony jest z czteroprzęsłowego korpusu bazylikowego i krótkiego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie. Szeroka nawa ujęta jest wąskimi nawami bocznymi, nad którymi znajdują się empory. Przy prezbiterium od północy i południa mieszczą się zakrystie. Nad południową zakrystią wznosi się czworoboczna wieża, która jest pozostałością dawnej wysokiej na 100 m wieży. Fasada dwukondygnacjowa, przedzielona wydatnym gzymsem i rozczłonkowana korynckimi pilastrami, na pola o zmiennej szerokości. Środkową część dolnej kondygnacji zajmuje półkolista arkada z portalem i oknem z balkonem. W skrajnych polach znajdują się dwa mniejsze portale wejściowe a nad nimi rozmieszczone są duże półkoliste okna. W wąskich polach środkowych mieszczą się po dwie nisze z posągami świętych jezuickich. Górna kondygnacja w środkowej część wypełniona jest trzema wydłużonymi, półkolistymi oknami, z których środkowe nakryte jest trójkątnym naczółkiem. Po bokach znajdują się po dwie nisze z posągami świętych. Kondygnacja ta ujęta jest po bokach spływami wolutowymi z obeliskami i zwieńczona trójkątnym tympanonem z płaskorzeźbą Baranka Bożego. Nawę i prezbiterium nakrywa wspólny stromy dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Nawy boczne nakryte są spłaszczonym dachem jednospadowym. Boczne elewacje rozczłonkowane są rzędami okien, z których dolne zamknięte są półkoliście, zaś górne to okna termowe. Powyżej nad gzymsem wieńczącym elewacje naw bocznych i empor wznoszą się stożkowe pinakle. Wewnątrz nawę główną nakrywa sklepienie kolebkowe z lunetami na gurtach. Kaplice i empory nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi oraz otwarte do nawy półkolistymi arkadami. Ściany kościoła opięte są pilastrami dźwigającymi wydatny gzyms obiegający wnętrze. Chór muzyczny wsparty jest potrójnej arkadzie.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. kościoła jest przeważnie późnobarokowe i pochodzi z XVIII w. Polichromia powstała w latach 1740-43 i jest dziełem Franciszka i Sebastiana Ecksteinów, malarzy pochodzących z Brna na Morawach. Późnobarokowy ołtarz główny wykonał w latach 1744-46 lwowski rzeźbiarz Sebastian Fesinger. Wielkich rozmiarów architektoniczny ołtarz na wysokim cokole ujęty jest po bokach parami kolumn dźwigających przełamujące się belkowanie. W polu środkowym znajduje się XIX-wieczny obraz Ukrzyżowania a całość wieńczy promienista gloria z Okiem Opatrzności. Nieco późniejsze są ołtarze boczne i rokokowa ambona. Na ścianach wewnątrz świątyni dostrzec można liczne epitafia i tablice pochodzące z okresu od XVIII w. do 1. połowy XX w.

Rzut poziomy za: Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

LITERATURA

Lwów. Ilustrowany przewodnik, wyd. „VIA NOVA”, Wrocław 2001
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Ostrowski J.K., Lwów, Dzieje i sztuka, Kraków 1997
Osip-Pokrywka M., Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich, Warszawa 2014
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, t. IV, Lwów, Pruszków 2008
Sztuka polska, t. 4, Wczesny i dojrzały barok, Oprac. zb., Arkady 2013