Lwów, kościół św. Andrzeja, bernardynów

Szczegóły: | Odsłony: 3346

Lwów, kościół św. Andrzeja, bernardynów

Lokalizacja: Lwów, pl. Soborny 3A (49.839418, 24.034655)
Budowa: 1600-1617
Architekt: Paweł Dominici (Rzymianin), Ambroży Przychylny
Styl: manieryzm

HISTORIA. Kościół bernardynów we Lwowie zbudowany został w latach 1600-1617 z fundacji Jerzego Mniszcha, wojewody sandomierskiego i Adama Hieronima Sieniawskiego, starosty lwowskiego. Autorem projektu był Paweł Dominici zwany Rzymianinem, który wraz z Ambrożym Przychylnym rozpoczął jej budowę. Kończyli ją wrocławscy artyści Andrzej Bemer i Jan Pfister. W 1734 r. do kościoła dobudowano wieżę, zaś w 2. ćw. XVIII w. miała miejsce barokizacja wnętrza. W 1945 r. bernardyni po włączeniu Lwowa do ZSRR opuścili miasto, zabierając ze sobą relikwie św. Jana z Dukli. Początkowo trafiły one do kościoła bernardynów w Rzeszowie, zaś obecnie przechowywane są w kościele tego zgromadzenia w Dukli. Władze sowieckie przeznaczyły zabudowania klasztorne na szkołę muzyczną i siedzibę archiwum. W latach 1976-77 przeprowadzono gruntowny remont zespołu klasztornego, który następnie przekazano w zarząd Lwowskiej Galerii Obrazów. Sam kościół pozostawał zamknięty i popadał w ruinę. W 1991 r. przejęli go grekokatolicy i zamienili na cerkiew św. Andrzeja Apostoła, pozostawiając w bez większych zmian zabytkowy wystrój.

ARCHITEKTURA. Kościół wzniesiony w stylu manieryzmu. Złożony z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu o układzie bazylikowym z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie. Na połączeniu korpusu z prezbiterium od północy dostawiona jest wieża, wysoka na 38 metrów, u podstawy kwadratowa, przechodząca w ośmiobok i nakryta renesansowym hełmem z latanią. Smukła fasada frontowa przedzielona jest gzymsami na dwie kondygnacje, zwieńczone wysokim szczytem. Dolna część fasady, bardziej klasyczna, wykonana została zapewne według projektu Pawła Rzymianina i wzorowane jest na kolegiacie w Zamościu. Podzielona jest parami pilastrów między którymi w bocznych polach umieszczone są duże półkoliste okna. Kondygnacja górna opięta jest pilastrami, między którymi znajduje się okulus i trzy półkoliste wnęki z posągami Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz śś. Piotra i Andrzeja. Wieńczy ją fryz wykonany z metop i tryglifów a po bokach ujęta jest spływami wolutowymi z posągami świętych bernardyńskich. Szczyt utrzymany jest w stylu manieryzmu niderlandzkiego, wypełniają go woluty i ornamenty okuciowe. W niszy umieszczony jest posąg Chrystusa a po jego bokach herby Polski (Orzeł) i Litwy (Pogoń). Analogiczny do zachodniego jest też szczyt wschodni kościoła. Prezbiterium i nawę główną nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz nawę główną nakrywa sklepienie kolebkowe, nad nawami bocznymi sklepienia krzyżowe. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych dużymi półkolistymi arkadami. Między arkadami pilastry korynckie wspierają wydatny gzyms ząbkowy. Powyżej duże okrągłe okna oświetlają wnętrze nawy.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. jest przeważnie późnobarokowe. Ściany i sklepienia nawy głównej oraz naw bocznych zdobi polichromia wykonana przez Benedykta Mazurkiewicza w latach 1738-40. Nad nawą główną przedstawiona została Apoteoza św. Franciszka z Asyżu. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Bożej i św. Jana z Dukli. Dużą wartość przedstawia pochodzący z około połowy XVIII w. zespół 17 późnobarokowych ołtarzy, będących dziełem Tomasza Huttera i Konrada Kutschenreitera. Z tego samego czasu pochodzi ambona. Starszym zabytkiem są manierystyczne stalle, wykonane w latach 1640-44 przez Mistrza Pawła z Bydgoszczy. Z obrazów warto wymienić Ukrzyżowanie namalowane przez Franciszka Lekszyckiego oraz cykl obrazów z Cudami czynionymi przez św. Jana z Dukli z 1677 r. W przylegającej do prezbiterium zakrystii znajduje się pomnik nagrobny św. Jana z Dukli, wykonany w 1608 r. z czerwonego marmuru przez Wojciecha Kapinosa. Zachowało się też epitafium poświęcone Kornelowi Ujejskiemu (zm. 1897), polskiemu poecie. Warto zwrócić też uwagę na barokowy prospekt z organami wykonanymi w 1898 r. przez lwowskiego organmistrza Aleksandra Żebrowskiego.

Przed kościołem znajduje się kolumna, na której do 1945 r. ustawiona była figura św. Jana z Dukli, wyrzeźbiona przez Sebastiana Fesingera z fundacji Seweryna Michała Rzewuskiego. Od północy do kościoła przylegają zabudowania klasztorne a od wschodu cały kompleks klasztorny zamknięty jest murami obronnymi.

Kilka zdjęć z wnętrza kościoła wykonał Andrzej Mleczko.

LITERATURA

Lwów. Ilustrowany przewodnik, wyd. VIA NOVA, Wrocław 2001
Osip-Pokrywka M., Leksykon zabytków architektury Kresów południowo-wschodnich, Warszawa 2014
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, t. IV, Lwów, Pruszków 2008
Strona internetowa: http://www.kuriergalicyjski.com/index.php/redakcjapoleca/1684-dynastia-ebrowskich-organmistrzw-polskich dostęp 01.12.2014

Lwów, kościół św. Andrzeja, bernardynów