Mediolan, bazylika Sant’Eustorgio

Szczegóły: | Odsłony: 24

Mediolan, bazylika Sant’Eustorgio
Milano, basilica di Sant’Eustorgio
Mediolan, bazylika św. Eustorgiusza

Lokalizacja: Mediolan, Piazza Sant’Eustorgio 3 (45.454024, 9.181537)
Budowa: 344, XI w., do 1278 r.
Styl: romanizm

HISTORIA. Pierwotna bazylika została zbudowana około 344 r. kiedy to św. Eustorgiusz otrzymał od cesarza Konstantyna kamienny sarkofag z relikwiami Trzech Mędrców (Trzech Króli). W XI w. wzniesiono świątynię w stylu romańskim, która w 1166 r. została zniszczona przez wojska cesarza Fryderyka I Barbarossę. W czasie tego najazdu Niemcy zrabowali także relikwie Trzech Króli, które zostały przeniesione do katedry w Kolonii, gdzie do dziś są przechowywane. Po zniszczeniach z 1166 r. kościół został odbudowany. W 1227 r. świątynia przeszła pod opiekę zakonu dominikanów. Kościół w obecnym kształcie został zbudowany 1278 r. W latach 1297-1309 wzniesiono dzwonnicę. W XV w. do południowej fasady bazyliki dobudowane został liczne kaplice. W latach 1863-1867 przeprowadzono restaurację fasady, która nadała jej charakter neoromański oraz usunięto przybudówki przy kaplicach południowych. W 1903 r. niewielka część relikwii Trzech Króli powróciła do bazyliki.

ARCHITEKTURA. Późnoromański kościół złożony z trójnawowego, ośmioprzęsłowego pseudobazylikowego korpusu nawowego z prezbiterium w formie półkolistej apsydy, do której od północy dostawiona jest wysoka dzwonnica. Do nawy południowej kościoła, na jej całej długości, przylegają kaplice boczne. Od wschodu dobudowana jest Capella Portinari połączona z kościołem poprzez zakrystię. Szeroka fasada rozczłonkowana jest pilastrami i zamknięta trójkątnym szczytem. W przyziemiu znajdują się trzy portale zamknięte półkoliście z mozaikami w tympanonach. Nad portalami umieszczone są trzy dwudzielne okna i dwa pojedyncze, wszystkie zamknięte półkoliście. Środkowy portal ujęty jest dwoma kolunami podtrzymywanymi przez romańskie rzeźby lwów. Po lewej stronie, w narożniku przy budynku klasztoru znajduje się ambona podparta na kolumnie i nakryta baldachimem. Elewacja południowa bazyliki przesłonięta jest kaplicami. Ściany części z nich przebite są półkolistymi oknami i zwieńczone trójkątnymi szczytami. Korpus nawowy bazyliki nakrywa dach dwuspadowy, kaplice boczne nakryte są także dwuspadowymi dachami poprzecznymi. Wewnątrz nawa główna jest wyższa od naw bocznych i otwarta do nich półkolistymi arkadami wspartymi na masywnych filarach z pilastrami i półkolumnami. Nawę główną i nawy boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W bazylice zachowało się szczególnie wiele interesujących zabytków rzeźby z XIV i XV w., głównie pomników nagrobnych. We wnętrzu zobaczyć też można działa malarskie artystów tej miary co Vincenzo Foppa, Bergognone, Giovan Battista Crespi i Daniele Crespi.

W prezbiterium ustawiony jest ołtarz główny, jest to marmurowy poliptyk wykonany z fundacji Gian Galeazzo Visconti przez Jacopino da Tradate na przełomie XIV i XV w. Ołtarz zdobią płaskorzeźbione sceny Męki Pańskiej z Ukrzyżowaniem po środku. Nad ołtarzem zawieszony jest późnogotycki malowany krucyfiks, dzieło Mistrza Kaplicy Detto w kościele Eremitanów w Padwie z XIII w. Za ołtarzem głównym znajdują się odsłonięte pozostałości wczesnochrześcijańskiej bazyliki.

Pierwsza po prawej stronie nawy południowej jest renesansowa Capella Brivio, wzniesiona w latach 1483-1489 z fundacji Giacomo Stefano Brivio. Zbudowana jest na planie kwadratu z kopułą z latarnią posadowioną na ośmiobocznym tamburze. W kaplicy po lewej stronie ustawiony jest pomnik nagrobny Giacomo Brivio wykonany w 1486 r. przez Tomasso Cazzaniga z sarkofagiem posadowionym na czterech kolumnach i ozdobionym płaskorzeźbionymi scenami Bożego Narodzenia, Pokłonu Trzech Króli i Obrzezania Jezusa. Na sarkofagu ustawiona jest płaskorzeźba Chrystusa Nauczającego ujęta po bokach rzeźbami klęczących aniołów a całość wieńczy statua Matki Bożej z Dzieciątkiem. Nad ołtarzem zawieszone są obrazy Bergognone, pośrodku największy przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem koronowaną przez anioły a po bokach śś. Jakub i Henryk biskup.

Druga kaplica to gotycka Capella Torelli, zbudowana w latach 1422-1439. Sklepienia pokrywają freski z XVI w. malowane przez Giovanni Mauro della Rovere zwanego Il Fiamennghino. Najcenniejszym zabytkiem kaplicy jest gotycki pomnik nagrobny Pietro Torelli, wykonany przez Martino Benzoni i Luchino Cernuschi. Sarkofag ustawiony jest na sześciu kręconych kolumnach posadowionych na trzech siedzących lwach a jego ściany zdobią płaskorzeźby z tronującą Matką Bożą z Dzieciątkiem po środku. Na sarkofagu ułożona jest postać zmarłego pod baldachimem.

Trzecia jest późnobarokowa Capella del Rosario z 1732 w. W ołtarzu umieszczona jest figura Matki Bożej Różańcowej a lewej ścianie umieszczone jest XIV-wieczny sarkofag Protasio Caimi, przypisywany Bonino da Campione. Nad nim zawieszony jest obraz św. Ambroży pokonujący arian, namalowany przez Ambrogio da Figino.

Kolejna jest Capella Visconti o di San Tommaso z gotyckim pomnikiem nagrobnym Stefano Visconti (zm. 1395) wykonanym przez Mistrzów Campione. Pomnik posiada formę sarkofagu o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej z posągiem Matki Bożej z Dzieciątkiem na szczycie, podpartego na wysokich kręconych kolumnach i nakrytego baldachimem z półkolistą edykulą oraz trójkątnym szczytem z rzeźbą błogosławiącego Chrystusa.

Piąta jest Capella San Vincenzo Ferrer, w której umieszczony jest ołtarz namalowany przez Il Fiamennghino i przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem w otoczeniu śś. Franciszka i Łucji.

Następna kaplica to zarazem druga kaplica rodu Viscontich, w której umieszczone są dwa pomniki nagrobne. Pomnik Gaspare Visconti został wykonany na początku XV w, złożony jest sarkofagu ozdobionego bogatą dekorację rzeźbiarską i podpartego na kręconych kolumnach spoczywających na rzeźbach lwów. Drugi pomnik składa się z płyty z rzeźbioną postacią Agnese Besozzi po środku, ujętej po bokach kręconymi kolumnami podtrzymującymi sarkofag rodu Visconti, panów Angery i Fontaneto. W ołtarzu umieszczony jest obraz św. Tomasza przed krzyżem, namalowany w warsztacie Camillo Proccaccini.

W następnej kaplicy Torriani znajduje się obraz Rzeź niewiniątek, któ®y namalował Giovan Cristoforo Storer a na sklepieniu widnieją freski Michelino da Besozzo z 1440 r.

Ostatnia po prawej stronie, to kaplica Trzech Króli. Znajduje się tam ołtarz Trzech Króli, wykonany w 1347 r. przez nieznanego z nazwiska mediolańskiego rzeźbiarza i złożony z trzech pól z płaskorzeźbionymi scenami: Anioł ukazuje się Trzem Mędrcom, Pokłon Trzech Króli i Wizyta Mędrców u Heroda. Obok ustawiony jest kamienny późnorzymski sarkofag mieszczący dawniej relikwie Trzech Króli.

Po lewej stronie bazyliki, pomiędzy zakrystią a kaplicą Portinari, znajduje się kaplica św. Pawła. Na sklepieniu kaplicy widnieje fresk Wzięcie do nieba św. Pawła, namalowany w 1621 r. przez Daniele Crespi. Znajdują się tu także dwa obrazy: Zwiastowanie i Nawiedzenia z lat 1620-1625, których autorem jest Giovanni Battista Crespi zwany Il Cerano.

Na tyłach bazyliki znajduje się kaplica Portinari wzniesiona w latach 1462-1468 z fundacji florenckiego bankiera Pigello Portinari, agenta banku Medyceuszy w Mediolanie, z przeznaczeniem na miejsce jego pochówku. Za autora projektu kaplicy uchodził do niedawna florencki architekt Michelozzo, jednak dzisiaj uważa się, że projekt wykonał miejscowy architekt Guiniforte Solari, który zapewne wzorował się na architekturze florenckiej. Jest to renesansowa kaplica zbudowana na planie centralnym, złożona z dwóch kwadratowych pomieszczeń nakrytych kopułami. Główną część kaplicy nakrywa kopuła z latarnią, osadzona na szesnastobocznym tamburze ujętym czterema narożnymi wieżyczkami. Od wschodu zakończona jest prostokątną apsydą na pięciobocznym tamburze. Wewnątrz główna część kaplicy nakryta jest kopułą na pendentywach, podzieloną na szesnaście żebrowanych segmentów. Nad pendentywami kopułą obiega fryz z cherubinami. Kaplicę zdobią freski namalowane przez Vincenzo Foppa w latach 1466-1468 i przedstawiają sceny z życia św. Piotra Męczennika oraz czterech Ojców Kościoła i sceny Zwiastowania i Wniebowzięcia. Po środku kaplicy ustawiona jest Arca di San Pietro Martire czyli pomnik nagrobny św. Piotra Męczennika (Piotra z Werony), dominikańskiego kaznodziei, zamordowanego w 1252 r. przez wynajętego przez heretyków kryminalistę Pietro Corino z Balsamo, który później wstąpił do zakonu dominikanów i zmarł w opinii świętości. Gotycki pomnik wykonał w 1339 r. z białego marmuru karraryjskiego Giovanni di Balduccio z Pizy. Sarkofag wsparty jest na ośmiu kolumnach z czerwonego marmuru i dostawionych do nich postaci kobiecych, które są personifikacjami cnót teologicznych i moralnych. Ściany i pokrywę sarkofagu zdobią płaskorzeźbione sceny z życia św. Piotra z Werony oraz rzeźby licznych świętych. Całość wieńczy trójdzielna ostrołukowa edykula z rzeźbami Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Dominikiem i św. Piotrem Męczennikiem orz Chrystusem błogosławiącym i dwoma aniołami u szczytu.

DZWONNICA. Kampanila wysoka na 75 metrów, zbudowana na planie kwadratu w najwyższej kondygnacji przebita parą dużych półkolistych okien i zwieńczona stożkową iglicą.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: https://www.lombardiabeniculturali.it/architetture/schede/LMD80-00053/

Mediolan, bazylika Sant’Eustorgio