Wilno, kościół św. Ducha, dominikanów

Szczegóły: | Odsłony: 1452

Wilno, kościół św. Ducha, dominikanów

Lokalizacja: Wilno - Stare Miasto, Dominikonų 8 (54.681219, 25.284454)
Budowa: po 1758
Architekt: Jan Krzysztof Glaubitz (przebudowa)
Styl: późny barok, rokoko

Jest to jedyny kościół w Wilnie, w którym sprawuje się liturgię w języku polskim a opiekunami są dominikanie z prowincji polskiej. Świątynia jest też mocno związana z polską historią. Modlili się w niej powstańcy styczniowi przed wyruszeniem do walki, był wśród nich późniejszy święty Rafał Kalinowski. W latach 1987-2005 w kościele znajdował się obraz Chrystusa Miłosiernego, namalowany przez Eugeniusza Kazimirowskiego według wskazówek siostry Faustyny Kowalskiej. W 2005 r. litewskie władze kościelne siłą przeniosły obraz do pobliskiego kościoła św. Trójcy. W 1993 r. Jan Paweł II spotkał się w tym kościele z miejscowymi Polakami.

HISTORIA. Dominikanie przybyli do Wilna już w 1321 r., jednak pierwszy drewniany kościół zbudowali dopiero po chrzcie Litwy w 1385 r. Na początku XV w. kościół został zniszczony przez pożar i w 1408 r. na jego miejscu wzniesiono kościół murowany. Został on zniszczony w 1655 r. w czasie rosyjskiej okupacji Wilna. Kolejny, tym razem barokowy kościół zbudowany został w latach 1679-1688. W XVIII w. kilka pożarów niszczyło kościół, wreszcie po ostatnim z nich w 1756 r. rozpoczęto budowę kolejnej świątyni w stylu późnego baroku. Autorem projektu był Jan Krzysztof Glaubitz, który wzniósł m.in. kopułę i górną część fasady. W okresie rządów sowieckich kościół pozostawał otwarty jako jedna z niewielu wileńskich świątyń.

ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół złożony z trójnawowego, dwuprzęsłowego korpusu bazylikowego, transeptu i dwuprzęsłowego prezbiterium. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła z latarnią. Kościół wciśnięty jest w zabudowę ulicy dominikańskiej dlatego fasada zachodnia jest w dolnej części zasłonięta. Szczyt fasady zwieńczony jest przerwanym naczółkiem ze spływami i ujęty dwiema kwadratowymi wieżyczkami nakrytymi daszkami namiotowymi z latarniami. Analogiczne szczyty wieńczą prezbiterium i ramiona transeptu. Elewacje kościoła opięte są pilastrami, dachy nad prezbiterium, nawą główną i ramionami transeptu są dwuspadowe, zaś nad nawami bocznymi jednospadowe. Rokokowa kopuła osadzona jest na niskim ośmiobocznym tamburze, opiętym pilastrami i przeprutym na przemian okulusami i oknami zamkniętymi łukami odcinkowymi. Do wnętrza prowadzi rokokowy portal flankowany po bokach ukośnie ustawionymi kolumnami, podtrzymującymi odcinki gzymsu z belkowaniem i spływami. Nad wejściem umieszczony jest kartusz z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Orłem Białym i litewską Pogonią oraz snopkiem Wazów pośrodku. Wewnątrz ściany rozczłonkowane są parami pilastrów, dźwigających gzyms z belkowaniem. W skrzyżowaniu naw cztery masywne filary opięte pilastrami podtrzymują kopułę. Prezbiterium, ramiona transeptu i nawę główną nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami na gurtach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest późnobarokowe. Kopułę wewnątrz zdobi polichromia figuralna przedstawiająca Apoteozę Ducha Świętego. Zespól 16 późnobarokowych ołtarzy jest dziełem Franza Ignatza Hoffera i powstał w latach 1753-60. W prezbiterium umieszczony jest architektoniczny ołtarz główny, połączony z dwoma ołtarzami bocznymi. W górnej części ołtarza umieszczona jest stiukowa figura Boga Ojca, poniżej Chrystus Ukrzyżowany podtrzymywany przez anioły a u dołu Duch Święty pod postacią złotej Gołębicy. W prawej nawie umieszczony jest ołtarz św. Rafała Kalinowskiego, przy którym modlili się powstańcy styczniowi przed wyruszeniem do walki. Obok ustawiony jest ołtarz z kopią obrazu Chrystusa Miłosiernego, zabranego z kościoła w 2005 r. Pozostałe wyposażenie stanowią późnobarokowe ławy, konfesjonały i ambona. Cennym zabytkiem są barokowe 31-głosowe organy wykonane Królewcu przez Adama Gottloba Caspariniego w 1776 r.

LITERATURA

Kłos J., Wilno. Przewodnik krajoznawczy, Wilno 1937
Krajewski J., Wilno i okolice. Przewodnik, Pruszków 2013
Osip-Pokrywka Mirosław i Magdalena, Leksykon zabytków kresów północnowschodnich, wyd. Arkady, Warszawa 2015
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, oprac. zb., Arkady 2016

Wilno, kościół św. Ducha, dominikanów