Wilno, kościół św. Katarzyny

Szczegóły: | Odsłony: 1034

Wilno, kościół św. Katarzyny

Lokalizacja: Wilno - Stare Miasto, Vilniaus g. 30 (54.681932, 25.281090)
Budowa: 1640-1650, 1670-1692, 1741-52
Architekt: Jan Krzysztof Glaubitz
Styl: późny barok

Kościół św. Katarzyny w Wilnie to jeden z najlepszych przykładów późnobarokowej architektury sakralnej na Litwie. Twórcą obecnego wyglądu kościoła jest wybitny architekt Jan Krzysztof Glaubitz.

HISTORIA. W 1618 r. hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz ufundował kościół i klasztor dla przybyłych z Nieświeża sióstr benedyktynek. W latach 1640-1650 kościół został powiększony ale już w 1655 r. uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie najazdu moskiewskiego. W latach 1670-1692 prowadzona była odbudowa kościoła z fundacji podkomorzego wileńskiego Feliksa Paca. Także ta świątynia została zniszczona w czasie wielkiego pożaru Wilna w 1737 r. Obecny późnobarokowy wygląd kościół uzyskał w czasie odbudowy przeprowadzonej w latach 1741-1752 według projektu Jana Krzysztofa Glaubitza. Z tego czasu pochodzi dwuwieżowa fasada i kaplica Opatrzności Bożej. Po zajęciu Wilna prze Sowietów kościół zamknięto i urządzono w nim skład nawozów sztucznych, co doprowadziło dużych zniszczeń w jego wnętrzu. W tym czasie rozproszeniu uległo też cenne wyposażenie m.in. obrazy Szymona Czechowicza. W latach w latach 2003-2006 kościół został gruntownie odnowiony. Aktualnie budynek nie pełni funkcji sakralnych. Został wydzierżawiony przez władze miejskie i zamieniony na salę koncertową.

ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół złożony z trójprzęsłowej nawy i węższego prezbiterium, zamkniętego półkoliście. Od zachodu nawę poprzedza dwuwieżowa fasada, zaś od południa przylega kaplica Opatrzności Bożej. Smukła fasada jest dwuwieżowa, dwukondygnacjowa, trójosiowa i podzielona zdwojonymi pilastrami. W dolnej kondygnacji znajduje się portal wejściowy zwieńczony przerwanym naczółkiem z herbem rodu Paców. W drugiej kondygnacji duże okno ujęte jest półkolistymi wnękami z posągami świętych. Zwieńczenie z przerwanym naczółkiem ujmują spływy wolutowe. Wieże zbudowane na planie kwadratu są czterokondygnacyjne i nakryte niewielkimi baniastymi hełmami. W najwyższych kondygnacjach zwężające się górze o wypukłych ścianach opiętych pilastrami z wolutami. Elewacje kościoła opięte są pilastrami, w nawie zdwojonymi, przebite dużymi oknami zamkniętymi łukami odcinkowymi i półkolistymi. Wschodni szczyt nawy jest trójdzielny, podzielony zwielokrotnionymi pilastrami z dwiema półkolistymi wnękami mieszczącymi posągi świętych i dużym oknem po środku. Nawę i znacznie niższe prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Kaplica Opatrzności Bożej zbudowana jest na planie ośmioboku i nakryta kopułą z latarnią. W dolnej części opięta jest pilastrami i parami kolumn, nad wydatnym gzymsem wznosi się ośmioboczny tambur opięty pilastrami i oświetlony oknami zamkniętymi odcinkowymi łukami. Ściany wewnątrz nawy podzielone są parami półkolumn podtrzymujących gzyms z belkowaniem. Prezbiterium i chór muzyczny między wieżami wydzielone są narożnymi pilastrami i półkolistymi arkadami. Część zachodniego przęsła nawy zajęta jest przez balkon chóru muzycznego wspartego na kolumnach. Nad nawą sklepienia kolebkowe z lunetami na gurtach, w prezbiterium sklepienie kolebko-krzyżowe, nad chórem kolebkowe.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. We wnętrzu zachowało się sześć rokokowych ołtarzy powstałych w latach 1750-1759. Wśród nich ołtarz główny połączony z dwoma ołtarzami bocznymi w prezbiterium. W ołtarzach zachowało się kilkanaście późnobarokowych rzeźb świętych oraz elementy dekoracji stiukowej. Przy wykonaniu ołtarzy czynny był rzeźbiarz z Innsbrucku Johann Hedel , który od 1746 r. pracował również nad dekoracją stiukową kaplicy Opatrzności Bożej. Ołtarze pozbawione są kilkunastu obrazów, które do czasów sowieckiej okupacji Wilna znajdowały się w kościele. Były to wysokiej klasy dzieła wykonane w latach 1756-60 przez Szymona Czechowicza, wybitnego polskiego malarza późnego baroku, przedstawiające święte i świętych benedyktyńskich. W nawie znajduje się także późnobarokowa ambona z częściowo zachowaną dekoracją rzeźbiarską. W kaplicy Opatrzności Bożej zachowało się późnobarokowe epitafium Elżbiety i Jerzego Wołłowiczów z 1769 r.

LITERATURA

Kłos J., Wilno. Przewodnik krajoznawczy, Wilno 1937
Krajewski J., Wilno i okolice. Przewodnik, Pruszków 2013
Osip-Pokrywka Mirosław i Magdalena, Leksykon zabytków kresów północnowschodnich, wyd. Arkady, Warszawa 2015
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, oprac. zb., Arkady 2016

Wilno, kościół św. Katarzyny