świętokrzyskie

Lokalizacja: Wąchock, ul. Kościelna 14 (51.0754,21.0155)
Budowa: 1.połowa XIII
Styl: romanizm

Kościół w Wąchocku należy do grupy kilku małopolskich świątyń cysterskich, które w bardzo dobrym stanie przetrwały do naszych czasów. Świątynie takie obok Wąchocka znajdują się jeszcze w Koprzywnicy, Sulejowie i Jędrzejowie.

HISTORIA. Kościół i klasztor cystersów w Wąchocku należą do najlepiej zachowanych zabytków romańskich w Polsce. Fundacji opactwa dokonał w 1179 r. biskup krakowski Gedko a cystersi przybyli z burgundzkiego Morimond. Kościół i zabudowania klasztorne powstały zapewne w 1. połowie XIII w. i przetrwały do naszych czasów w stanie zbliżonym do pierwotnego. Nie znaczy to, że w kolejnych wiekach nic się nie zmieniło. W XV w. podwyższono szczyty kościoła, w XVI w. dobudowano kaplicę od północy, w XVIII w. zbudowano sygnaturkę nad skrzyżowaniem oraz zbarokizowano wnętrze kościoła, zaś w XIX w. dostawiono kruchtę od zachodu.

ARCHITEKTURA. Kościół jest późnoromańską bazyliką, złożoną się z czteroprzęsłowego, trójnawowego korpusu, transeptu i krótkiego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwie bliźniacze kaplice. Elewacje kościoła zdobią warstwy ułożonych na przemian żółtych i brunatno-czerwonych ciosów piaskowca, opięte przyporami. Wschodnia ściana prezbiterium ozdobiona jest romańską rozetą. Prezbiterium, nawę główną i ramiona transeptu nakrywają dachy dwuspadowe z barokową sygnaturką nad skrzyżowaniem. Wnętrza kościoła, za wyjątkiem skrzyżowania, nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Arkady międzynawowe zamknięte są półkoliście, zaś arkady łączące transept z nawami bocznymi i kaplicami otwarte są łukami zaostrzonymi.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest barokowe i rokokowe. Z około 1680 r. pochodzą dwa barokowe marmurowe ołtarze, zaś około 1750 r. cztery ołtarze oraz posiadające bogatą dekorację stalle i ambona.

KLASZTOR. Mimo przebudowy zabudowań klasztornych przeprowadzonej w XVII w., zachowała się część romańskich wnętrz z XIII w. Na uwagę zasługują szczególnie fraternia i kapitularz. Ten ostatni nakrywa sklepienie kolebkowe na żebrach z gurtami wspartymi na czterech kolumnach. Wszystkie bazy i głowice kolumn posiadają interesującą dekorację rzeźbiarską.

Rzut poziomy za: Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce

LITERATURA

Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009
Świechowski Z., Sztuka polska, t.I, Romanizm, wyd. Arkady 2006

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł