Warszawa, kościół Wniebowzięcia NMP, karmelitów bosych

Szczegóły: | Odsłony: 5480

Warszawa, kościół Wniebowzięcia NMP, karmelitów bosych

Lokalizacja: Warszawa-Śródmieście, Krakowskie Przedmieście 52 (52.243382, 21.015486)
Budowa: 1661-1672, 1682-1701
Architekt: Józef Szymon Bellotti, Efraim Szreger
Styl: barok, klasycyzm

Dawny kościół karmelitów przy Krakowskim Przedmieściu należy do najpiękniejszych świątyń Warszawy. Jego barokowa bryła zasłonięta jest monumentalną wczesnoklasycystyczną fasadą, pokrytą kamienną okładziną. Zabytkową wartość świątyni podnosi fakt, że przetrwała ona bez uszczerbku okres II wojny światowej.

HISTORIA. Karmelitów bosych sprowadził do Warszawy w 1634 r. król Władysław IV Waza. Początkowo wzniesiono dla nich drewniane zabudowania klasztorne i kościół, który spłonął w 1656 r. W latach 1661-1672 trwała budowa obecnego kościoła, którą kontynuowano w latach 1682-1701 według projektu Józefa Szymona Bellottiego ze środków przekazanych przez prymasa Michała Radziejowskiego. W 1782 r. z fundacji Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku” została ukończona fasada frontowa według projektu Efraima Szregera. W 1864 r. władze rosyjskie dokonały kasaty zgromadzenia i kościół wraz z zabudowaniami klasztornymi karmelitów zostały przeznaczone na budynki seminaryjne. Warto wiedzieć, że do czasu odbudowy katedry św. Jana, kościół ten pełnił funkcję prokatedry.

ARCHITEKTURA. Jest to barokowo-klasycystyczna budowla złożona z bazylikowego korpusu trójprzęsłowego, którego nawy boczne zastąpione są rzędami kaplic oraz z transeptu i prezbiterium zamkniętego ścianą prostą i ujętego kaplicą i zakrystią. Fasada frontowa jest dwukondygnacjowa, trójosiowa, w środkowej części zryzalitowana. W dolnej kondygnacji środkowa część z głównym wejściem ujęta jest parami kolumn toskańskich, podtrzymujących belkowanie z tryglifowym fryzem. Ponad portalem umieszczona jest tablica erekcyjna i kartusz z herbem Radziwiłłów. Pola boczne dolnej kondygnacji podzielone są pilastrami ujmującymi portale wejściowe. Górna kondygnacja ujęta jest po bokach dzwonnicami w formie wazonów z prześwitami. W środkowej części ujętej parami kolumn korynckich, znajduje się duże, zamknięte półkoliście okno. Między rzeźbami ustawione są posągi świętych karmelickich. W zwieńczeniu fasady umieszczone są grupy rzeźb przedstawiających Miłość i Nadzieję, zaś pośrodku wznosi się symbol wiary: kielich z Hostią ustawiony na globie oplecionym przez węża. Szczyty w prezbiterium i ramionach transeptu trójkątne, ujęte są po bokach spływami wolutowymi, wazonami i obeliskami. Elewacje boczne o podziałach ramowych, okna do nawy głównej zamknięte łukiem odcinkowym, zaś do na kaplic bocznych są w kształcie przeciętego na pół koła. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi i jednospadowymi. Wewnątrz ściany kościoła rozczłonkowane są parami pilastrów korynckich wspierających wydatny gzyms z belkowaniem, nad którym wznosi się sklepienie kolebkowe. Boczne kaplice oddzielone są od nawy półkolistymi arkadami i nakrywają je sklepienia krzyżowe. Na skrzyżowaniu nawy głównej i ramion transeptu wznosi się spłaszczona kopuła.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA kościoła jest stosunkowo bogate i pochodzi przeważnie z okresu baroku i klasycyzmu. Ołtarz główny z XVIII w. z obrazem św. Józefa z Dzieciątkiem, pochodzącym z końca XVII w. oraz rzeźbami śś. Teresy i Jana od Krzyża z 1727 r., zachowanymi z poprzedniego ołtarza. W zwieńczeniu umieszczona jest gloria wykonana przez wybitnego rzeźbiarza Jana Jerzego Plerscha. W kościele znajduje się dziesięć ołtarzy bocznych, które w większości zostały wykonane w połowie XIX w. W kilku z nich znajdują się płótna malowane przez Franciszka Smuglewicza w końcu XVIII w. Ciekawym zabytkiem jest XVIII-wieczna ambona wykonana być może według projektu wybitnego architekta polskiego baroku Tylmana z Gameren. Posiada ona bogatą dekorację snycerską przedstawiającą alegorie czterech kontynentów, scenę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z gołębicą oraz świętych z zakonu karmelitów. Przy prezbiterium mieści się kaplica Grobu Chrystusowego zaprojektowana przez Henryka Marconiego w 1862 r. W kaplicy tej znajduje się rzeźba Chrystusa złożonego w grobie z 1858 r. dłuta wybitnego rzeźbiarza okresu klasycyzmu Tomasza Oskara Sosnowskiego. Na ścianach świątyni znajdują się liczne epitafia, głównie z XIX w. m.in. malarza Rafała Hadziewicza (zm. 1886).

Rzut poziomy za: Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

LITERATURA

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Mórawski K., Głębocki W., Warszawa. Mały przewodnik, Warszawa 1997
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: http://www.wmsd.waw.pl/kosciol-seminaryjny

Warszawa, kościół Wniebowzięcia NMP, karmelitów bosych