Warszawa, kościół Wszystkich Świętych

Szczegóły: | Odsłony: 26

Warszawa, kościół Wszystkich Świętych

Lokalizacja: Warszawa - Śródmieście, plac Grzybowski 3/5 (52.235206, 21.003481)
Budowa: 1861-1893
Architekt: Henryk Marconi
Styl: neorenesans

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1861-1893 według projektu Henryka Marconiego w stylu neorenesansu włoskiego na wzór kościoła św. Justyny w Padwie. Prace budowlane przerwano po wybuchu powstania styczniowego. W 1866 r. ukończono budowę dolnego kościoła, następnie wzniesiono korpus nawowy, prezbiterium i na koniec fasadę. Kościół został uszkodzony w czasie obrony Warszawy przed wojskami niemieckimi w 1939 r., zawalił się wtedy strop i zniszczeniu uległy organy. W czasie niemieckiej okupacji kościół znalazł się w granicach getta i służył jako świątynia dla Żydów, którzy byli wyznawcami katolicyzmu. Kościół został zniszczony w czasie powstania warszawskiego w 1944 r. wtedy przepadło też wyposażenie wnętrza: ołtarze i obrazy m.in. Henryka Siemiradzkiego czy Wojciecha Gersona. Odbudowa świątyni trwała do 1979 r. pod kierunkiem Beaty Trylińskiej i Stanisława Marzyńskiego.

ARCHITEKTURA. Neorenesansowy kościół zbudowany na planie krzyża łacińskiego, złożony z trójnawowego, czteroprzęsłowego bazylikowego korpusu, transeptu i prezbiterium zamkniętego ściana prostą z kaplicą i zakrystią po bokach.

Szeroka siedmiodzielna fasada kościoła podzielona jest na dwie kondygnacje wydatnymi gzymsami z belkowaniami. Środkowa część fasady, nieco wysunięta do przodu, rozczłonkowana jest kolumnami i zwieńczona trójkątnym szczytem wypełnionym płaskorzeźbioną sceną Chrystus Pan ogłasza osiem błogosławieństw. W dolnej kondygnacji znajduje się wgłębny przedsionek otwarty trzema półkolistymi arkadami, z których największa jest środkowa. Boczne pola fasady podzielone są pilastrami, nad jej skrajnymi przęsłami wznoszą się kwadratowe wieże przebite półkolistymi arkadami otworów okiennych. Na trójkątnym szczycie fasady ustawione są posągi Matki Bożej Niepokalanie Poczętej oraz św. Piotra i Pawła. We wnękach umieszczone są mniejsze posągi: św. Anny, św. Teresy Wielkiej, św. Henryka Cesarza, św. Gabryela Archanioła, św. Klemensa Hofbauera, św. Wincentego a Paulo, św. Jadwigi Śląski oraz bł. Czesława.

Elewacje kościoła o podziałach ramowych przebite są dużymi oknami prostokątnymi i półkolistymi nakrytymi trójkątnymi i półkolistymi naczółkami. Nad skrzyżowaniem nam wznosi się kopuła na wysokim tamburze zwieńczona ażurową ośmioboczną latarnią. Korpus nawowy nakrywa wspólny dach dwuspadowy, nad transeptem i prezbiterium także dachy dwuspadowe. Nad przybudówkami przy prezbiterium dachy jednospadowe.

Wnętrze kościoła rozczłonkowane jest kolumnami, opiętymi korynckimi pilastrami, które wydzielają przęsła zarówno nawy głównej jak i naw bocznych. Każde z przęseł nawy głównej nakryte jest kopułą, z których największa wznosi się nad skrzyżowaniem naw. Natomiast przęsła naw bocznych otwarte są do nawy głównej i oddzielone między sobą półkolistymi arkadami, które podtrzymują sklepienie beczkowe.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W ołtarzu głównym umieszczone są trzy obrazy. W polu środkowym obraz Ukrzyżowanie w zwieńczeniu oraz dwie kopie obrazów Zmartwychwstanie Henryka Siemiradzkiego i Apoteoza Świętych Wojciecha Gersona. W ołtarzach transeptu znajdują się obrazy Przemienienie Pańskie i Chrystus nauczający. Po prawej stronie przy prezbiterium znajduje się kaplica Matki Bożej Częstochowskiej z kopią obrazu Matki Bożej. W nawie znajduje się ażurowa ambona zaprojektowana przez Józefa Piusa Dziekońskiego z 1889 r. We wnęce jednego z ołtarzy umieszczona jest figura Chrystusa Nauczającego wykonana z marmuru karraryjskiego przez Wiktora Zbrodzkiego, zrekonstruowana po wojnie. W transepcie ustawiona jest chrzcielnica wykonana z 1893 r. z czarnego marmuru. Na ścianach kościoła zawieszone jest osiem obrazów Michaela Willmana, zabranych po II wojnie światowej z klasztoru cystersów w Lubiążu.

LITERATURA

Popkowicz-Tajchert R., Zabytkowe kościoły Warszawy, Warszawa 2000
Stefański K., Architektura XIX w. na ziemiach polskich, Warszawa 2005
Sztuka polska t. VI., Sztuka polska w XIX w., opr. zb., Warszawa 2021
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: https://wszyscyswieci.pl

Warszawa, kościół Wszystkich Świętych