pomorskie
Gdańsk, kościół św. Elżbiety
Marek SztorcGdańsk, kościół św. Elżbiety
Lokalizacja: Gdańsk, Elżbietańska 1 (54.353844, 18.645940)
Budowa: koniec XIV w. - 1417
Styl: gotyk
HISTORIA. Gdański kościół św. Elżbiety położony jest przy ulicy Wały Jagiellońskie, wytyczonej na linii dawnych fortyfikacji miejskich. Początki kościoła związane są z istniejącym w zachodniej części miasta szpitalem. To właśnie na miejscu wcześniejszej kaplicy szpitalnej zbudowany został od końca XIV w. do 1417 r. obecny kościół. W 1557 r. świątynia została przejęta przez protestantów. W 1884 r. została przekazana armii pruskiej i służyła odtąd jako kościół garnizonowy. W tym też czasie zostało wzniesione neogotyckie prezbiterium. W 1945 r. kościół został poważnie uszkodzony, m.in. runęło wtedy cześć sklepień. Odbudowa kościoła trwała w latach 1947-49 i prowadzili ją księża pallotyni, którzy pod koniec lat 50-tych XX w. odbudowali również budynki szpitalne.
ARCHITEKTURA. Kształt kościoła na przestrzeni wieków nie ulegał większym przekształceniom i obecnie dość wiernie oddaje jego pierwotny wygląd. Jest to niewielki gotycki kościół złożony z czteroprzęsłowej nawy z kruchtą i wieżą od zachodu oraz neogotyckiego prezbiterium. Nawa na zewnątrz opięta jest przyporami i nakryta dachem dwuspadowym a jej wschodni szczyt wypełniają smukłe blendy. Kruchta sięgająca korony murów nawy otwarta jest od zachodu wysoką ostrołukową arkadą. Ośmioboczna wieża jest częściowo nadwieszana nad kruchtą na dwóch kamiennych konsolach i nakryta stożkowym hełmem. Prezbiterium zamknięte jest ścianą prostą, z dużym ostrołukowym oknem ujętym blendami i zwieńczone schodkowym szczytem. Wewnątrz nawa nakryta jest sklepieniami gwiaździstymi sześcioramiennymi z 2. połowy XV w.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wystrój wnętrza jest współczesny, warto jednak zwrócić uwagę na kopię epitafium węgierskiego barona Adama Vay de Vaya, który na początku XVIII w. zmarł w Gdańsku podczas wizyty księcia Franciszka Rakoczego. Epitafium i prochy zmarłego znajdują się obecnie na Węgrzech, dokąd zostały przewiezione około 1900 r.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury, Gdańsk 1997
Gdańsk, kościół św. Elżbiety
Kościoły w Gdańsku opisane na stronie zabytkowekoscioly.net
Gdańsk, bazylika Wniebowzięcia NMP
Gdańsk, katedra Trójcy Świętej, NMP i św. Bernarda
Gdańsk, kościół św. Bartłomieja
Gdańsk, kościół św. Brygidy
Gdańsk, kościół św. Ducha (kaplica Królewska)
Gdańsk, kościół św. Elżbiety
Gdańsk, kościół św. Jakuba
Gdańsk, kościół św. Jana
Gdańsk, kościół św. Jóżefa
Gdańsk, kościół św. Katarzyny
Gdańsk, kościół św. Mikołaja
Gdańsk, kościół św. Piotra i św. Pawła
Gdańsk, kościół św. Trójcy