Gdańsk, kościół św. Trójcy, franciszkanów

Szczegóły: | Odsłony: 1400

Gdańsk, kościół św. Trójcy, franciszkanów

Lokalizacja: Gdańsk, ul. Św. Trójcy 1 (54.345902, 18.647065)
Budowa: po 1419, 1480 - po 1514 r.
Styl: późny gotyk

HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Gdańska w 1419 r. i już kilka lat później rozpoczęli budowę murowanej świątyni. W 2. połowie XV w. dotychczasowy kościół został przebudowany na prezbiterium, które podwyższono i nakryto sklepieniem do 1495 r. Wzniesiono tez korpus nawowy, który nakryto sklepieniem po 1514 r. Na początku XVI w. do kościoła dobudowano kaplicę św. Anny z przeznaczeniem na polskojęzyczne nabożeństwa. Inicjatorem jej budowy był król polski Kazimierz Jagiellończyk ale została wzniesiona za panowania jego syna Aleksandra Jagiellończyka. Po nadejściu reformacji kościół został przekazany protestantom w 1556 r. Budynki klasztorne zostały przeznaczone na Gimnazjum Akademickie oraz Bibliotekę Rady Miejskiej. W końcu XIX w. budynki zostały adaptowane na siedzibę Muzeum Miejskiego. W 1945 r. kościół został poważnie uszkodzony. Spłonął dach nad prezbiterium i zawaliło się jego sklepienie.

ARCHITEKTURA. Późnogotycki, złożony z trójnawowego, sześcioprzęsłowego halowego korpusu i pięcioprzęsłowego prezbiterium, zakończonego ścianą prostą. Do południowo-zachodniego narożnika korpusu dobudowana jest kaplica św. Anny. Przy prezbiterium od południa narożniku z korpusem dostawiona jest ośmioboczna wieżyczka schodowa, nakryta barokowym hełmem. Na zewnątrz korpus posiada gładkie elewacje przeprute wielkimi oknami ostrołukowymi, trój- i pięciodzielnymi. Prezbiterium opięte jest przyporami, w korpusie przypory zostały wciągnięte do wnętrza, tworząc wnęki na płytkie kaplice. Zachodnia elewacja nawy zwieńczona jest trzema szczytami, zasłaniającymi dachy naw. Szczyty rozczłonkowane są sterczynami i laskowaniami oraz blendami w kształcie oślego grzbietu. Wschodni szczyt prezbiterium podzielony jest profilowanymi sterczynami i ujęty dwiema ośmiobocznymi wieżyczkami. Nawy korpusu nakrywają trzy dachy dwuspadowe. Najwyższy z nich nad nawą główną jest wspólny z prezbiterium. Wewnątrz korpus nawowy nakryty sklepieniami sieciowymi, wspartymi na ośmiobocznych filarach, prezbiterium nakrywają sklepienia gwiaździsto-sieciowe o motywach gwizdy ośmioramiennej. Prezbiterium wydzielone jest od korpusu łukiem tęczy i lektorium. Do kościoła prowadzi kilka gotyckich portali, ostrołukowych i uskokowych.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA w większości przetrwało II wojnę światową. W kościele znajdują się dwa późnogotyckie tryptyki wykonane w latach 1520-30 w warsztacie Michała z Augsburga, który osiedlił się w Gdańsku około 1510 r. Jeden z tryptyków z rzeźbioną sceną Stygmatyzacji św. Franciszka ustawiony jest jako ołtarz główny w prezbiterium, zaś drugi stoi przy ścianie lektorium oddzielającej prezbiterium od nawy. Przy ścianach prezbiterium ustawione są stalle późnogotyckie z lat 1507-1511. W nawie głównej znajduje się ambona z późnogotyckim korpusem z 1541 r., nakryta manierystycznym baldachimem z 1617 r. W południowej nawie umieszczony jest barokowy prospekt organowy z przełomu XVII i XVIII w., o bogatej dekoracji snycerskiej. W kościele znajduje się też drugi prospekt organowy, który pochodzi z XVII w. W nawie północnej zawieszony jest późnogotycki krucyfiks z około 1500 r., pochodzący z kościoła św. Jana. Na ścianach kościoła umieszczone są liczne epitafia. Wśród nich kilka jest szczególnie godnych uwagi. Są to : epitafium Jana Bernarda Bonifaccio, markiza Orii (zm. 1597), manierystyczne, wiązane z warsztatem Abrahama van den Blocke; epitafium obrazowe Marcina Ravenvalta, wykonane po 1580 r., z obrazem zmarłego w otoczeniu rodziny na tle sceny Cierniem Koronowania; epitafium Henryka Mollera, z obrazem Błogosławieństwo dzieci przez Jezusa czy epitafium Wawrzyńca Gablera z portretem zmarłego, powstałe po 1665 r.

KAPLICA ŚW. ANNY. Salowa, pięcioprzęsłowa budowla nakryta jest dachem dwuspadowym zasłoniętym od zachodu szczytem analogicznym do szczytu zachodniego kościoła. Wnętrze kaplicy nakrywa sklepienie sieciowe o motywach gwiaździstych. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Bożej Ostrobramskiej. Uwagę zwracają organy z 1710 r. zbudowane przez organmistrza Andrzeja Hildebrandta, z prospektem organowym ozdobionym obrazem Dawida, grającego na harfie oraz ambona z 1721 r. z polskojęzycznymi wersetami biblijnymi.

Rzut poziomy za: Architektura gotycka w Polsce

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury, Gdańsk 1997
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Sztuka polska t. 2, Gotyk, opr. zb., wyd. Arkady, Warszawa 2010

Gdańsk, kościół św. Trójcy, franciszkanów