Gdańsk, kościół św. Piotra i Pawła

Szczegóły: | Odsłony: 844

Gdańsk, kościół św. Piotra i Pawła

Lokalizacja: Gdańsk, ul. Żabi Kruk 3 (54.345275, 18.650419)
Budowa: koniec XIV w. – 1514-1516
Styl: gotycki

HISTPORIA. Budowę kościoła rozpoczęto w końcu XIV w. Na początku trzeciej dekady XV w. prace budowlane były na ukończeniu. W 1421 r. wybuchł pożar, który opóźnił ukończenie budowy. Na przełomie XV i XVI w. kościół został przebudowany, podwyższono wtedy korpus nawowy i wzniesiono masywną wieżę od zachodu. W latach 1514-16 nakryto korpus kościoła sklepieniami. W latach 1890-1900 przeprowadzono w kościele niefortunne prace restauratorskie. W 1945 r. w wyniku działań wojennych zniszczeniu uległy sklepienia, dachy, trzy filary międzynawowe oraz górna kondygnacja wieży. W latach 1976-86 prowadzono prace rekonstrukcyjne, które przywróciły kościołowi pierwotny wygląd. Od 1454 r. kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej dla całego Starego Przedmieścia. Funkcję tę utrzymał także w okresie reformacji po przejęcie kościoła przez luteranów. W 1622 r. kościół został przekazany gdańskim kalwinom.

ARCHITEKTURA. Kościół złożony jest z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu halowego oraz trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia. Korpus nawowy od zachodu poprzedza masywna wieża na rzucie kwadratu, z kruchtami po bokach. Od południa przy korpusie dostawiona jest kruchta z emporą, przy której wieżyczka schodowa, nakryta barokowym hełmem. Wieża w górnej kondygnacji ujęta jest półszczytami krucht bocznych, rozczłonkowana jest blendami i nakryta dachem dwuspadowym ze szczytami. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, między którymi rozmieszczone są ostrołukowe okna czterodzielne. W zachodniej elewacji wieży i we wschodniej ścianie prezbiterium znajdują się pięciodzielne okna ostrołukowe. Nad nawą południową wznoszą się szczyty trój i czterodzielne, wypełnione blendami i zwieńczone kwiatonami. Korpus nawowy i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, nad zakrystią dach jednospadowy. Wewnątrz nawa środkowa nakryta jest sklepieniem gwiaździstym wspartym na ośmiobocznych filarach międzynawowych, nawy boczne nakryte są sklepieniami kryształowymi, zaś prezbiterium nakrywają sklepienia gwiaździste.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest stosunkowo skromne. Jest to spowodowane zniszczeniami z czasu II wojny światowej a także specyfiką kościołów kalwińskich, w których nie umieszczano obrazów ani rzeźb. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się tylko liczne płyty nagrobne, kilka epitafiów (m.in. fragmenty epitafium Piotra Uphagena) i dwie kamienne gotyckie chrzcielnice. W prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz główny, rekonstruowany i pochodzący z innego kościoła. W ołtarzu tym umieszczony jest łaskami słynący wizerunek Matki Bożej Łaskawej z XVII w., przywieziony do Gdańska z kościoła ormiańskiego w Stanisławowie. Także w prezbiterium ustawione są manierystyczne stalle z XVII w. W nawie głównej znajduje się barokowa ambona o bogatej dekoracji snycerskiej.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury, Gdańsk 1997

Gdańsk, kościół św. Piotra i Pawła